فصل اول

1)در تفکر علمی آدمی برای یافتن پاسخ پرسش های خود از کدام استفاده می کند؟

1- خرافات     2- حدس و گمان       3- جادوگری       4- واقعیت ها و منطق

2) چهارمین مرحله ی روش علمی کدام است؟

1- آزمایش فرضیه    2- جمع آوری اطلاعات       3- فرضیه سازی      4- نظریه سازی

۳) پژوهش های علوم زیستی پایه ای به چه منظوری صورت می گیرد؟

1- شناخت قوانین حاکم بر پدیده های زیستی        2- زندگی بهتر

  3- به دست آوردن گیاهان و جانورانی با بازدهی بیش تر     4- استفاده ی انسان از پدیده های زیستی

۴) چگونگي رشد سلول تخم لوبيا تا تشكيل دانه لوبيا جزو كدام شاخه زيست شناسي است؟

1- بافت شناسي      2- تكامل    3- رويان شناسي       4- ژنتيك

فصل دوم

۵) این نتیجه گیری که : پیکر همه ی گیاهان از سلول ساخته شده است از کیست؟

1- ردی    2- شوان      3- شلایدن        4- فیرخو

6) بزرگ ترین اندامک  درون سلول ها کدام است؟

1- میتوکندری     2- هسته     3- دستگاه گلژی   4- ریبوزوم

7) نقش لیزوزوم ها در سلول چیست؟

1- پروتئین سازی  2- آزادکردن انرژی مواد 3- تجزیه و گوارش مواد   4- ترشح مواد

8) کدام یک از نقش های غشای پلاسمایی است؟

1- استحکام   2- شناسایی بعضی مواد موجود در محیط   3- شکل دادن به سلول  4- نداشتن نفوذ پذیری انتخابی

9) کدام اندامک سلولی ذکر شده دو غشا دارد؟

1- ریبوزوم  2- واکوئل  3- میتوکندری 4- لیزوزوم

10) فعالیت های سلول در کنترل کدام است؟

1- هسته    2- هستک  3- سیتوپلاسم    4- DNA

11) تعداد سانترومرها در هسته ی سلول آدمی چقدر است؟

1- 46    2- 23      3- 92      4- یک

12) چند بافت که هماهنگ با هم وظیفه ی خاصی را انجام می دهند تشکیل کدام را می دهند؟

1- اندام  2- اندامک  3- دستگاه    4- بدن

13) اگر در سلولی 20 کروموزومی تقسیم میتوز صورت گرفته باشد در سلول های دختر حاصل هر کروموزوم چند کروماتید خواهد داشت؟     1- دو   2- 20         3- 40            4- یک

14) قرار گیری کروموزوم ها در استوای سلول در کدام مرحله میتوز است؟

1- 1              2- 2            3- 3            4- 4

15) در نهایت چگونه توموری بدخیم باعث اختلال در بدن می شود؟

1- باکنده شدن سلول ها از جای خود       2- در اثر ازدیاد تومورها   3- با برده شدن سلول ها به بافت های دیگر                            4- با تقسیم مکرر سلول ها

16) نیم سانتی متر چند میکرون است ؟ 1- 500    2- 5000     3- 50000      4- 500000

17) در سلول پوست آدمی کدام یک وجود ندارد؟ 1- غشای سلول    2- کلروپلاست  3- میتوکندری   4- هسته

18) غشای هسته در چه مرحله یا مراحلی از تقسیم میتوز وجود دارد؟

1- اول و سوم    2- دوم و سوم    3- دوم و چهارم      4- اول و چهارم

19) کدام یک دارای مواد تجزیه کننده است؟ 1- ریبوزوم    2- میتوکندری   3- دستگاه گلژی    4- لیزوزوم

20) کدام متعلق به دستگاه گوارش نیست؟

1- کبد 2- معده   3- کلیه   4- پانکراس

21)کدام اندامک سلولی در آزاد کردن انرژی مواد دخالت دارد؟

1- ریبوزوم   2- شبکه آندوپلاسمی   3- میتوکندری   4- واکوئل                         

  22 ) جدا شدن کروماتیدهای هر کروموزوم در کدام مرحله ی میتوز صورت می گیرد؟

1- 4     2- 3      3- 2      4- 1

23) كدام يك در هر نوع سلولي وجود دارد؟

1- هسته   2- ريبوزوم  3- شبكه آندوپلاسمي  4- ميتوكندري

24) كدام فاقد ديواره سلولي است؟

1- سلول بزرگ گندم   2- سلول باكتري شوره زدا        3- سلول پيكر قارچ   4- سلول هاي استخواني

 25 ) سلول ماهيچه اي و سلول ريشه هويج فاقد كدام اندامك هستند؟

1-      ميتوكندري  2- كلروپلاست  3- ديواره سلولي  4- هسته

26 ) در طي تقسيم ميتوز هنگامي كه كروموزوم ها در وسط سلول قرار مي گيرند ، يك سلول آدمي داراي چند كروماتيد است؟

1- 23     2- 46     3- 92      4- 184

فصل سوم

27) در کدام یک به ترتیب یک ماده ی آلی و یک ماده ی معدنی ذکر شده است؟

1-  دی اکسید کربن ، آب  2- کلرید سدیم ، لیپید    3- پروتئین ، اکسیژن    4- فسفات ها ، اکسیژن

28) واحد سازنده ی گلیکوژن کدام است؟  1- اسید آمینه 2- تری گلیسرید  3- گلیسرول 4- گلوکز

29) اتم هاي تشكيل دهنده ي كدام يك با بقيه متفاوت است؟

1- پنبه   2- روغن   3- هموگلوبين   4- گليكوژن

 30 ) ساختمان كدام دو ماده شبيه هم است؟

1-      ساكارز و نشاسته  2- ساكارز و سلولز  3- گليكوژن و نشاسته  4- گليكوژن و سلولز

 31 ) محلول لوگل در كدام آزمايش مصرف مي شود؟

1- اندازه گيري سرعت سوختن قندها در بدن جانوران 2- اندازه گيري سرعت انتقال اكسيژن در خون                                                          3- اندازه گيري شدت فتوسنتز در گياهان   4- اندازه گيري ميزان ذخاير كبدي

 32 ) تغييرات سرعت واكنش آنزيمي طي تغييرات دما از 10 تا 60 درجه به ترتيب چگونه است؟

1- افزايش – ثابت 2- ثابت – كاهش  3- افزايش – كاهش   4- كاهش – افزايش

فصل چهارم

33) گیاهان برای ساختن کدام یک به نیتروژن نیاز دارند؟

1- هیدرات کربن  2- لیپید     3- سلولز    4- پروتئین

 34 ) نشاسته در كدام قسمت سلول ها ذخيره مي شود؟

1- كلروپلاست    2- واكوئل     3- ديواره سلولي   4- دستگاه گلژي

 35 ) دليل سبز شدن سيب زميني در انبار چيست؟

1- افزايش درجه حرارت  2- رشد كردن سيب زميني   3- برخورد نور به سيب زميني  4- مرطوب بودن شرايط محيط

 36 ) در كدام شرايط كلروفيل تشكيل نمي شود؟

1- سرما   2- كاهش غلظت CO₂   3- نبودن نور    4- زيادي اكسيژن

 37 ) كدام يك توليد كننده است؟

1- علف هرز   2- زنبور عسل    3- گاو     4- قارچ سازنده ي خمير نان

38 ) به چه دليل سلول ها براي ذخيره ي انرژي گلوكز را انباشته نمي كنند؟

1- كم بودن انرژي گلوكز   2- تركيب آسان گلوكز با ساير مواد   3- حل شدن ضعيف گلوكز در آب   4- آسان بودن ورود گلوكز به ميتوكندري

فصل پنجم

39) عارضه ی کرتینیسم ناشی از کمبود کدام است؟

1- ید     2- آهن   3- کلسیم    4- سدیم

40 ) نرم شدن بافت هاي گياهي در اثر پختن ۀ ناشي از كدام مورد است؟

1- پاره شدن پوشش دانه هاي نشاسته   2- تغيير در لايه ديواره سلولي  3- حل شدن سلولز ديواره سلولي   4- حل شدن دانه هاي نشاسته در آب

41 ) در كدام نوع غذاي گياهي بالاترين درصد چربي وجود دارد؟

1- سويا  2- لوبيا    3- كلم      4- ذرت

 42 ) كدام ماده ي غذايي خطر ابتلا به يبوست را كاهش مي دهد؟

1- سلولز  2- تري گليسريد      3- كلسترول   4- نشاسته

 43 ) كمبود كدام ماده سبب مي شود ماهيچه ها و شكم در اثر نفوذ آب متورم شوند؟

1- سديم   2- كلسيم   3- پروتئين   4- نياسين

 44 ) كدام عارضه به كمبود يك ويتامين محلول در چربي مربوط است؟

1- عقب ماندگي ذهني  2- خشك و ضخيم شدن قرنيه   3- ضعيف شده ماهيچه ها    4- سست شدن اتصال سلول ها

 45 ) كمبود ريبوفلاوين سبب كدام يك مي شود؟

1- ايجاد زخم در اطراف دهان   2- خونريزي داخلي   3- كاهش رشد بدن و سلامتي پوست    4- بروز بيماري پلاگر

 46 ) گلوتامات مونوسديم به عنوان........  به غذا اضافه شده و عارضه ي آن ............  است.

1- شيرين كننده – آسيب به كروموزوم ها   2- شيرين كننده – سردرد و تهوع   3- چاشني – آسيب كروموزوم ها   4- چاشني – سردرد و تهوع

فصل ششم

47) علت مرگ در هنگام وارد شدن خون نا آشنا به بدن چیست ؟

1- به هم چسبیدن گلبول های قرمز شخص دهنده     2- به هم چسبیدن گلبول های قرمز شخص گیرنده

  3- بسته شدن مسیر رگ ها در شخص دهنده      4- موارد 1 و 3

48) گروه خونی شخصی که هر دو ماده ی ضد A  و ضد B را در پلاسمای خود دارد چیست؟ 1- A    2- B    3- AB    4- O

49) خون شخصی با ماده ی ضد A و ضد B  رسوب داده است گروه خونی او چیست؟   1- A  ۲- B   ۳- AB    ۴- O

50 ) اگر در سلولی 32 کروموزومی تقسیم میوز انجام گیرد در هر یک از سلول های  حاصل چند سانترومر وجود خواهد داشت؟

1- 32     2- 16      3- 8        4- صفر

51) در یک مولکول DNA مقدار باز T برابر 23 درصد است در این مولکول باز G معادل چند درصد خواهد بود؟

1- 46 درصد     2- 54 درصد          3- 27 درصد      4- 23 درصد

52) پس از تقسیم میوز در سلول اولیه (زاینده ) زن چند سلول جنسی ایجاد می شود؟ 1- 1   2- 2   3- 3   4- 4

53 ) انتقال اطلاعات توسط DNA چگونه انجام می شود؟

1- توسط ژن ها    2- توسط نوکلئوتیدها    3- با ساخته شدن پروتئین ها    4- توسط بازهای آلی        

 54 ) كدام دو گروه خوني فاقد ضد ماده ي B مي باشند؟ 1- A و O  2- B و O  3- AB وA    4- B وAB

55 ) يك قطعه مولكول DNA داراي 20 A و 30 G است  در اين قطعه چند مولكول قندي وجود دارد؟ 1- 25   2- 50   3- 75    4- 100

56 ) در دوفرد دوقلوي همسان كدام دو مورد بسيار شبيه به هم هستند؟

 1- وزن     2- هوش    3- نوع و مقدار DNA     ۴- مقدار پروتئين

فصل هفتم

57) مجموعه ی موجودات زنده و غیر زنده یک محیط که با هم در ارتباط اند چه نام دارد؟

1- اکولوژی 2- اکوسیستم   3- زنجیره ی غذایی   4- شبکه غذایی

58) کدام یک می تواند اولین حلقه ی یک زنجیره ی غذایی باشد؟

1- موش  2- ملخ    3- خورشید   4- لوبیا

59) در هرم تعداد افراد مصرف کننده به تدریج  ......   و تعداد آن ها ...... می یابد.

1- بزرگتر ، کاهش  2- کوچکتر ، افزایش  3- بزرگتر ، افزایش   4- کوچکتر ، کاهش

60) کدام یک نقش اصلی را در پوسیدگی دارد؟

1- جانوران مردار خوار  2- میکروب ها  3- رطوبت  4- اکسیژن

61) در کدام روش نگهداری غذا آب میکروب ها با اسمز خارج می شود؟

1- نمک سود کردن   2- ترشی انداختن     3- حرارت دادن    4 - انجماد

62) در پاستوریزه کردن ، شیر را تا دمای ...... درجه سانتی گراد به مدت ...... گرم نگه می دارند.

1- 150 ، 15 ثانیه   2- 70 ، 15 دقیقه       3- 150 ، چند ثانیه       4- 70 ، 15 ثانیه

63) کدام یک از شرایط زیر از شرایط ضروری  پوسیدگی برای برخی میکروب ها نیست؟

1- رطوبت کافی    2- دمای مناسب     3- وجود اکسیژن         4- عدم وجود ترکیبات شیمیایی

64)کدام صحیح است ؟

1- اولین حلقه ی هر زنجیره ی غذایی خورشید است .     2- در هر زنجیره ی غذایی فقط یک تولید کننده وجود دارد.

3- هر زنجیره ی غذایی حداکثر می تواند سه جاندار داشته باشد.   4- دومین حلقه ی زنجیره ی غذایی موجودی گوشتخوار است.                

 ۶۵) آمونياك محصول واكنش روي كدام ماده است؟

1- اسيد چرب    2- گلوكز   3- گليكوژن   4- پروتئين

 66 ) پديده ي اسمز چگونه سبب مرگ ميكروب ها مي شود؟

1- با حل كردن ديواره ي سلولي 2- با ايجاد شرايط اسيدي   3- با خارج كردن آب از بدن ميكروب   4- با زياد كردن نمك در باكتري

 67 ) كدام يك افزاينده ي نيترات خاك نيست؟

1- خون  2- پوست   3- اشك چشم      4- شيره ي معدي

68 ) تعريف تراكم در اكولوژي چيست؟

1-      تعداد افراد يك گونه كه در يك زمان معين و در واحد حجم يا سطح زندگي مي كنند. 2- تعداد افراد زنده اي كه در يك زمان معين در واحد حجم يا سطح زندگي مي كنند. 3- نسبتي كه بين مجموعه افراد زنده يك اكوسيستم در يك زمان معين در واحد حجم يا سطح برقرار است.    4- نسبتي كه بين افراد گونه هاي يك اجتماع در يك زمان معين و در واحد سطح يا حجم برقرار است.

 69 ) در اكوسيستم آب شيرين حذف كدام جاندار موجب نابودي سريع اكوسيستم مي شود؟

1- اوگلنا(جلبك)   2- باكتري   3- قارچ   4- سخت پوستان كوچك

فصل هشتم

 70 ) محل آسيب ديده در كدام بيماري با بقيه متفاوت است؟

1- تبخال  2- سرخك    3- آبله مرغان   4- هپاتيت

 71 ) اينترفرون چه ماده اي است؟

1- پروتئين  2- ليپيد  3- پلي ساكاريد   4- اسيد نوكلئيك

 72 ) فرض كنيد يك باكتري هر 30 دقيقه يك بار تقسيم مي شود ۀ اگر تعداد باكتري حاصل از تقسيم پس از 5/1 ساعت 8000 باشد ۀ تعداد باكتري اوليه ي آن چقدر است؟

1- 10     2- 100       3- 1000   4- 800

 73 ) كدام توليد كننده ي پادتن است؟

1- فاگوسيت   2- ساپروفيت      3- لنفوسيت     4- باكتري انگل

 74 ) براي معالجه ي سرطان كدام روش كاربرد بيش تري دارد؟

1- شيمي در ماني    2- استفاده از آنتي بيوتيك ها  3- واكسيناسيون   4- پرتودرماني

در زیر تست های دیگری از فصول مختلف کتاب می بینید:

۱- تولید انرژی در سلول به عهده ی کدام اندامک است؟

 1- ریبوزوم    2- لیزوزوم   3- هسته    4- میتوکندری

۲- تقسیم هسته سلول به دو هسته ی همانند چه نام دارد؟

 1- تومور   2- میتوز    3- میوز    4- کروماتید

۳- کدام ماده ی خام فتوسنتز است؟

 1- دی اکسید کربن   2- هیدرات کربن   3- اکسیژن      4- نیتروژن

۴- رگبرگ چه نقشی دارد؟

 1- فتوسنتز   2- تنفس   3- استحکام برگ    4- ذخیره مواد

۵- کدام غذا ویتامین B₂ ( ریبوفلاوین ) دارد؟

 1- برنج   2- نان    3- تخم مرغ   4- پرتقال

۶- کمبودکدام یک در بدن باعث ایجاد گواتر می شود؟

1- آهن   2- ید   3- سدیم   4- کلسیم

۷- غذای گیاهی که پروتئین زیادی دارد کدام است؟

1- ذرت  2- کلم   3- برنج   4- سویا

۸- مصرف زیادکدام یک باعث بالا رفتن فشار خون می شود.

 1- کلسیم   2- نمک   3- شیر   4- گوشت

۹- خوردن کدام یک از نرمی استخوان جلوگیری می کند.

 1- ویتامین c   2- ویتامین B₁    3- جگر ماهی   4- تخم مرغ

۱۰- خوردن کدام یک باعث سلامتی گیاهخواران می شود.

 1- شیر و تخم مرغ  2- گوشت و میوه 3- سیب زمینی   4- هویج

۱۱- از تقسیم میوز در سلول اولیه نر چند سلول جنسی تولید می شود؟

 1- دو  2- چهار   3- یک   4- هشت

۱۲- نقش غده ی هیپوفیز در بدن چیست؟

 1- تنظیم حرکات بدن  2- تنظیم رشد   3- وراثت  4- ایجاد تومور

۱۳- کدام گروه خونی با سرم ضد A   و سرم ضد B لخته می شود؟

 1- A  2- B  3- AB  4- O

۱۴- کدام مولکول توانایی همانند سازی دارد؟

 1- DNA  2- پروتئین  3- گلوکز   4- لیپید

۱۵- کدام سلول انسان 23 کروموزومی است؟

 1- سلول تخم   2- سلول جنسی نر   3- گلبول قرمز  4- گلبول سفید

۱۶- باکتری شوره زدا نیترات را به ..... تبدیل می کند.

 1- آمونیاک   2- پروتئین   3- اوره   4- نیتروژن

۱۷- کدام موجود در هرم انرژی سهم کمتری دارد؟

 1- مار   2- موش   3- ذرت  4- عقاب

۱۸- جانوران چه اثری بر CO₂ هوا دارند؟

 1- افزایش   2- کاهش   3- بی اثر   4- ابتدا کاهش  و سپس افزایش

۱۹- عامل اصلی پوسیدگی چیست؟

 1- آنزیم های درون سلول  2- قارچ و باکتری  3- مردار خواران   4- رطوبت

۲۰- کدام عامل باعث می شود که جسد جانور در گودال قیر نپوسد ؟

1- کمبود اکسیژن  2- کمبود رطوبت   3- وجود قیر   4- وجود نمک

۲۱- کدام یک از این جانوران در محیط پر علف و داخل خاک زندگی می کنند؟                                                                          

  1- حلزون و کرم خاکی  2- عقاب و گنجشک  3- شته و کفشدوزک  4- گاو و گوسفند

۲۲- آتش سوزی و دخالت انسان باعث چه می شود؟

 1- پیچیدگی اکوسیستم  2- جنگل زدایی   3- حالت اوج   4- پیشرفت توالی    

۲۳- کدام بخش ویروس وارد سلول میزبان می شود؟

 1- DNA   2- پروتئین   3- لیپید   4- قند

۲۴- ویروس ایدز به کدام سلول حمله می کند؟

 1- غده بزاقی  2- پوست  3- کبد  4- سفید خون

۲۵- کدام باکتری ها مواد غذایی خود را از مواد بی جان به دست می آورند؟

 1- انگل  2- مصرف کننده  3- بیماری زا  4- ساپروفیت

۲۶- کدام بخش را همه ی باکتری ها ندارند؟

 1- دیواره ی سلول  2- سیتوپلاسم  3- ماده وراثتی  4- کپسول

۲۷- شایع ترین بیماری ویروسی انسان ها کدام است؟

 1- سرماخوردگی  2- ایدز  3- هپاتیت  4- فلج اطفال

۲۸- باکتری در شرایط نامساعد کدام را ایجاد می کند؟

 1- کپسول   2- باکتری جدید  3- هاگ   4- آنزیم

۲۹- کدام محافظ خوبی در برابر ورود میکروب ها به بدن است؟

 1- خون  2- پوست  3- اشک   4- گلبول سفید

۳۰- کدام در بدن پادتن می سازد؟

 1- فاگوسیت   2- لنفوسیت   3- واکسن    4- آنتی بیوتیک

راهنماي‌ كامل‌ پاسخگويي‌ به‌ تستهاي‌ شجره‌نامه‌:

از آزمون‌ سراسري‌ 1373 تا 1384، به‌ جز سالهاي‌ 74 و 78، شجره‌نامه‌ جزء ثابت‌ پرسشهاي‌ زيست‌شناسي‌ آزمون‌ سراسري‌ بوده‌ است‌. پرسشهاي‌ شجره‌نامه‌ در آزمونهاي‌ سراسري‌ گذشته‌، به‌ چهار گروه‌ قابل‌ تقسيم‌ هستند كه‌ در اينجا روشهاي‌ پاسخگويي‌ به‌ اين‌ پرسشها ارائه‌ مي‌شود:
1) پرسشهاي‌ تعيين‌ الگوي‌ وراثتي‌: يك‌ بيماري‌ وراثتي‌ در واقع‌ فنوتيپ‌ غيرطبيعي‌ يك‌ صفت‌ است‌ كه‌ در مقابل‌ فنوتيپ‌ طبيعي‌ (سلامتي‌) قرار مي‌گيرد.
مثلاً كوررنگي‌ و ديد طبيعي‌، دو فنوتيپ‌ يك‌ صفت‌ هستند و ژنهاي‌ كنترل‌ كنندة‌ اين‌ دو فنوتيپ‌، دو الل‌ از يك‌ ژن‌ هستند. در مورد بيماريهاي‌ مختلف‌ وراثتي‌، ممكن‌ است‌ كه‌ الل‌ سلامتي‌ نسبت‌ به‌ بيماري‌ غالب‌ باشد كه‌ در آن‌ صورت‌، افراد ناخالص‌، سالم‌ و ناقل‌ خواهند بود. برخي‌ بيماريها نيز نسبت‌ به‌ سلامتي‌ غالب‌ هستند و در آن‌ صورت‌ افراد ناخالص‌، فنوتيپ‌ بيماري‌ را نشان‌ مي‌دهند.از سوي‌ ديگر، بيماريهاي‌ وراثتي‌ نيز همانند ساير صفات‌، مي‌توانند اتوزومي‌ يا وابسته‌ به‌ جنس‌ باشند. پس‌ هر بيماري‌ وراثتي‌ متعلق‌ به‌ يكي‌ از چهار الگوي‌ وراثتي‌ :اتوزومي‌ مغلوب‌، اتوزومي‌ غالب‌، وابسته‌ به‌ جنس‌ مغلوب‌ يا وابسته‌ به‌ جنس‌ غالب‌ است‌.
مطلوب‌ رايجترين‌ گروه‌ از تستهاي‌ شجره‌ نامه‌، يافتن‌ الگوي‌ وراثتي‌ بيماري‌ است‌. در چنين‌ پرسشهايي‌، اگر اطلاعات‌ اضافي‌ وجود نداشته‌ باشد (كه‌ تا به‌ حال‌ در هيچ‌ يك‌ از تستهاي‌ كنكور وجود نداشته‌ است‌) و گزینه های تست همان چهار الگوی وراثتی فوق باشند، مي‌توان‌ بر اساس‌ روش‌ سادة‌ زير به‌ سرعت‌ پاسخ‌ را يافت‌.

در بخشهای بعدی این مطلب خواهیم دید که تنها یکی از تستهای شجره نامه که تاکنون در کنکور سراسری مطرح شده است (1384) گزینه هایی با توضیحات اضافی داشته است و البته همان تست نیز با این روش قابل پاسخگویی است:

2) مسائل‌ خانواده‌ كه‌ به‌ صورت‌ شجره‌نامه‌ مطرح‌ مي‌شوند: در برخي‌ پرسشها، احتمال‌ به‌ وجود آمدن‌ فردي‌ خاص‌ در يكي‌ از خانواده‌هاي‌ شجره‌نامه‌ مطلوب‌ است‌. در اين‌ پرسشها، ابتدا همانند پرسشهاي‌ گروه‌ قبلي‌، الگوي‌ وراثتي‌ بيماري‌ را مي‌يابيم‌ و بر اساس‌ آن‌، ژنوتيپ‌ والدين‌ فرد مورد نظر را پيدا مي‌كنيم‌. با داشتن‌ ژنوتيپ‌ والدين‌، مساله‌ به‌ صورت‌ يك‌ مسالة‌ عادي‌ خانواده‌ حل‌ مي‌شود. به‌ مثالهاي‌ زير توجه‌ كنيد:
كنكور 81: با توجه‌ به‌ شجره‌نامة‌ زير، احتمال‌ اينكه‌ فرزند سوم‌ اين‌ خانواده‌ كه‌ با ؟ مشخص‌ شده‌ است‌،
پسري‌ بيمار شود، چقدر است‌؟

 
الگوي‌ وراثتي‌ بيماري‌ در اين‌ شجره‌نامه‌، اتوزومي‌ مغلوب‌ است‌ و بر اين‌ اساس‌ مشخص‌ است‌ كه‌ هر دو والد فرد مورد نظر با داشتن‌ يك‌ دختر بيمار، ناقل‌ بيماري‌ هستند. پس‌ مي‌توان‌ آميزش‌ آنها را به‌ صورت‌ Aa * Aa نشان‌ داد كه‌ احتمال‌ بيمار شدن‌ هر يك‌ از فرزندانشان‌ ¼ است‌ و البته‌ با توجه‌ به‌ ½ احتمال‌ پسر شدن‌ فرد مورد نظر، پاسخ‌ مساله‌ به‌ صورت‌ ⅛ = ½ * ¼  محاسبه‌ مي‌شود.
كنكور 82: در شجره‌نامة‌ زير، احتمال‌ به‌ وجود آمدن‌ فردي‌ كه‌ با ؟ مشخص‌ شده‌، چقدر است‌؟

 
در اين‌ پرسش‌، ناگفته‌ پيداست‌ كه‌ طراح‌ محترم‌ رندي‌ فرموده‌اند و در نتيجه‌ پرسش‌ به‌ اين‌ شكل‌ غلط‌ از آب‌ در آمده‌ است‌؛ چون‌ همان‌ فردي‌ كه‌ احتمال‌ پديد آمدنش‌ زير سوال‌ است‌، براي‌ تشخيص‌ الگوي‌ وراثتي‌ و ژنوتيپ‌ والدين‌ در اين‌ شجره‌نامه‌، نقش‌ كليدي‌ دارد. يا به‌ عبارتي‌ طراح‌ محترم‌ احتمال‌ به‌ وجود آمدن‌ فردي‌ را كه‌ قبلاً به‌ وجود آمده‌ است‌، پرسيده‌اند. صحيح‌ اين‌ بود كه‌ يك‌ دختر بيمار در فرزندان‌ اين‌ خانواده‌ وجود داشته‌ باشد و آن‌ گاه‌ احتمال‌ پديد آمدن‌ يك‌ دختر بيمار ديگر مورد پرسش‌ قرار مي‌گرفت‌. به‌ هر حال‌ با فرض‌ به‌ وجود آمدن‌ اين‌ فرد ما مي‌توانيم‌ تشخيص‌ دهيم‌ كه‌ بيماري‌ شجره‌نامه‌، اتوزومي‌ مغلوب‌ است‌ و همانند پرسش‌ قبلي‌، والدين‌ فرد مورد نظر ناقل‌ بيماري‌ هستند. به‌ اين‌ ترتيب‌ احتمال‌ بيمار شدن‌ هر يك‌ از فرزندان‌ اين‌ خانواده‌ ¼ است‌ و با توجه‌ به‌ ½ احتمال‌ دختر شدن‌ فرد مورد نظر، احتمال‌ پديد آمدن‌ دختر بيمار به‌ صورت‌ ⅛ = ½ * ¼ محاسبه‌ مي‌شود.

پيش‌ از بررسي‌ دو گروه‌ ديگر تستهاي‌ شجره‌نامه‌، به‌ اين‌ نكته‌ توجه‌ كنيد كه‌ اصولاً ساختار تستهاي‌ شجره‌نامه‌، بر اساس‌ رد كردن‌ الگوهاي‌ وراثتي‌ با توجه‌ به‌ علائم‌ رد كننده‌ است‌. به‌ عبارت‌ ديگر، علائمي‌ وجود دارد كه‌ با مشاهدة‌ آنها مي‌توان‌ برخي‌ گزينه‌ها را رد كرد و روشي‌ نيز كه‌ پيش‌ از اين‌ در مورد يافتن‌ الگوي‌ وراثتي‌ آورديم‌، برگرفته‌ از همين‌ علائم‌ است‌. در اينجا اين‌ علائم‌ رد كننده‌ را به‌ تفكيك‌ در شجره‌نامه‌هاي‌ فنوتيپي‌ و ژنوتيپي‌ بررسي‌ مي‌كنيم‌:

خاطر داريد که در گروه اول تستهاي شجره نامه، به دنبال يافتن الگوي وراثتي مناسب براي توجيه بيماري بوديم. گروه سوم تستهاي شجره نامه، تستهايي هستند که بر خلاف تستهاي دسته اول، پاسخ آنها الگوي نامتناسب با شجره نامه است؛ يعني در اين تستها، شجره نامه اي مطرح شده که سه الگوي وراثتي با آن سازگار است و تنها يکي از گزينه ها براي توجيه نحوه انتقال بيماري مناسب نيست. مثال اين گروه از تستها، تاکنون تنها يک بار در کنکور سراسري سال 80 مطرح شده است:

نکاتي که در پاسخگويي به اين گروه تستها بايد مورد توجه قرار گيرد:

1- شجره نامه در اين گروه تستها حتما از نوع شجره نامه فنوتيپي است؛ يعني افراد ناقل در شجره نامه مشخص نمي شوند.

2- علائم تعيين کننده رابطه غالب و مغلوبي (والدين سالم با فرزند بيمار يا والدين بيمار با فرزند سالم) در چنين شجره نامه اي به چشم نمي خورد.

3- پاسخ اين گروه تستها، يعني گزينه ناسازگار با شجره نامه، يکي از دو گزينه "وابسته به جنس مغلوب" يا "وابسته به جنس غالب" است. براي تشخيص اين که پاسخ کدام يک از الگوهاي وابسته به جنس است، از علائم رد کننده اين الگوها که در بخش پيش آمد استفاده مي کنيم:

در بيماري وابسته به جنس مغلوب، پدر و پسران زن بيمار، بايد بيمار باشند. پس وجود زن بيماري با پدر يا پسر سالم، اين الگو را رد مي کند.

در بيماري وابسته به جنس غالب، مادر و دختران مرد بيمار، بايد بيمار باشند. پس وجود مرد بيماري با مادر يا دختر سالم، اين الگو را رد مي کند.

به اين ترتيب در چنين تستهايي، شرايط يکي از الگوهاي وابسته به جنس رعايت مي شود و با قرار دادن علامت رد کننده الگوي وابسته به جنس ديگر، اين الگو پاسخ تست خواهد بود.

مثال: در شجره نامه مقابل مشخص کنيد کدام ژن نمي تواند در توليد بيماري نقش داشته باشد؟ (کنکور سراسري 1380)

۱)      اتوزومي مغلوب

2)      اتوزومي غالب

3)      وابسته به جنس مغلوب

4)      وابسته به جنس غالب

در اين شجره نامه مشاهده مي کنيد که شرايط بيماري وابسته به جنس غالب برقرار است؛ يعني تمامي مردان بيمار، مادر و دختر بيمار دارند و هيچ علامتي براي رد کردن وابسته به جنس غالب مشاهده نمي شود. ولي به خاطر وجود زن بيمار با پسر سالم و همچنين زن بيمار با پدر سالم، الگوي وابسته به جنس مغلوب نمي تواند در توليد بيماري نقش داشته باشد.

حال با استفاده از مطالبي که تاکنون درباره شجره نامه آموخته ايد، به تمرينهاي زير پاسخ دهيد:

آخرین تست شجره نامه که تا به حال در کنکور سراسری مطرح شده ، مربوط به کنکور سال گذشته (1384) است. این تست را با هم بررسی می کنیم:

با توجه به شجره نامه مقابل، کدام طبق قوانین احتمالات نادرست است؟
1)   الگوی بیماری، مغلوب اتوزومی است
2)   بیماری، صفتی وابسته به جنس و مغلوب است
3)   فرد شماره 2، الزاما باید ناقل بیماری باشد
4)   اگر فرد شماره 11 با فردی سالم و حامل ازدواج کند، نیمی از فرزندان او سالم خواهند شد

در این شجره نامه، با وجودی که گزینه ها از حالت آشنای قبلی تبعیت نمی کنند، به راحتی می توان پاسخ را یافت. دقت کنید که افراد شماره 1 و 2 والدین سالمی هستند که فرزند بیمار (شماره 6) دارند؛ پس بیماری مغلوب است. از سوی دیگر، زن بیمار (شماره 3) صاحب پسر سالم (شماره 10) شده است که در بیماری وابسته به جنس مغلوب ممکن نیست. پس بیماری این شجره نامه از نوع اتوزومی مغلوب است و گزینه 2 نادرست است.
راهنمای پاسخگویی به تستهای شجره نامه با ارائه پاسخ 45 تمرين شجره نامه به پایان می رسد.

پاسخ تمرینها:1) اتوزومی مغلوب 2) اتوزومی غالب 3) اتوزومی مغلوب
4) اتوزومی غالب 5) اتوزومی مغلوب 6) اتوزومی غالب
7) اتوزومی مغلوب 8) اتوزومی غالب 9) اتوزومی مغلوب
10) اتوزومی غالب 11) اتوزومی مغلوب 12) اتوزومی غالب
13) اتوزومی مغلوب 14) اتوزومی غالب 15) اتوزومی مغلوب
16) اتوزومی غالب 17) اتوزومی مغلوب 18) اتوزومی غالب
19) اتوزومی مغلوب 20) اتوزومی غالب 21) وابسته به جنس مغلوب
22) وابسته به جنس مغلوب 23) اتوزومی مغلوب 24) وابسته به جنس مغلوب
25) اتوزومی مغلوب 26) اتوزومی مغلوب 27) وابسته به جنس مغلوب
28) وابسته به جنس مغلوب 29) وابسته به جنس مغلوب 30) وابسته به جنس مغلوب
31) وابسته به جنس مغلوب 32) اتوزومی مغلوب 33) اتوزومی مغلوب
34) اتوزومی مغلوب 35) اتوزومی مغلوب 36) اتوزومی مغلوب
37) اتوزومی مغلوب 38) وابسته به جنس مغلوب 39) وابسته به جنس مغلوب
40) وابسته به جنس مغلوب 41) وابسته به جنس مغلوب 42) وابسته به جنس غالب
43) وابسته به جنس غالب 44) وابسته به جنس مغلوب 45) وابسته به جنس غالب

آيا تمام سيانوباكتري ها بي هوازي هستند ؟

آيا باكتري اتوتروف هوازي مي شناسيد ؟ذکر مثال

سیانو باکتری ها یک گروه بزرگ از باکتری ها هستند .در گذشته آنها را جلبک سبز-آبی می نامیدند.اما این یک نام گمراه کننده است زیرا که جلبک ها ارگانیسم های یوکاریوت هستند .میکروب ها ارگانیسم های غالب فوتو سنتزی در بیشتر اکوسیستم های آبی می باشند.در وضعیت های هوازی(مانند آبهای کم عمق)جلبک هاو دیاتومه ها و سیانو باکتری ها موجودات غالب می باشند و در وضعیت های غیر هوازی (مانند باتلاق ها)سایر باکتری های فوتوسنتزی غالب می باشند.از جمله سیانو باکتری های هوازی می توان از دو سیانو باکتری هوازی تک سلولی ثبیت کننده نیتروژن Cyanothece strain BH63و  Cyanothece strain BH68نام برد .بیشتر اکسیژن تولیدی جو مدیون فوتوسنتز سیانو باکتری ها می باشد.حدود ۱۰ درصد تمام میکرو ارگانیسم های سطح دریا باکتری های فوتوتروف هوازی می باشند.

یکی از این نوع باکتریهای فوتوتروف هوازیRoseobacter denitrificans میباشد.

آنزيم دي ان آ پليمراز باعث ايجاد پيوند هاي فسفو استر بين دو نوكلئوتيد در يك رشته مي گردد

 و اين پيوند پيوند بين قند يك نوكلئوتيد با فسفات نوكلئوتيد بعدي است

دي ان آ پلي مراز مي تواند نوكلئوتيد هاي آزاد را به انتهاي 3 پريم رشته اي كه از قبل وجود داشته است

 متصل كند .او نمي تواند سنتز يك زنجيره جديدي را شروع كند بنا براين نياز به يك پريمر دارد تا اولين

 نوكلئوتيد را اضافه كند پريمر ها مي تواند حاوي باز هاي دي ان آ و آر ان آ باشند اما هميشه دو باز اول

 آر ان آ مي باشد.اين پريمر توسط آنزيمي به نام پريماز سنتز مي شود.آنزيم

 هليكاز دو رشته دي ان آ را از هم جدا مي كند. عمل تصحيح نوكلئوتيد هاي اشتباه را نيز

 دي ان آ پليمراز انجام مي دهد.دي ان آ ليگاز پيوند فسفو دي استر بين دو اسيد نوكلئيك را بر قرار مي كند.

از تفاوت‌هاي عمده تركيبات گياهان و جانوران مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

1- گياهان داراي ميزان كربوهيدرات بيش‌تري نسبت به جانوران بوده (دليل شيرين بودن اكثر غذاهاي گياهي) و داراي ذخيره نشاسته‌اي هستند. در جانوران ماده ذخيره‌اي قندها گليكوژن است. پليمر ساختاري در گياهان سلولز ولي در جانوران كيتين مي‌باشد.

2- به دليل وجود ماهيچه‌هاي حركتي، جانوران داراي پروتئين بيش‌تري‌ هستند (گياهان فاقد حركت و ماهيچه‌اند)، همچنين جانوران داراي پروتئين كامل مي‌باشند؛ به اين معني كه همه‌ي آمينواسيدهاي حياتي را دارند (گياهان فاقد پروتئين كامل هستند).

3- جانوران داراي ليپيد بيشتري در مقايسه با گياهان هستند ( اين ليپيدها عايق حرارتي و منبع و ذخيره انرژي جانوران را تامين مي‌كند). ليپيدهاي جانوران اكثرا اشباع شده‌اند (در دماي معمولي جامدند) در حالي‌كه گياهان داراي ليپيدهاي اشباع نشده‌اند. همچنين جانوران داراي كلسترول بوده كه گياهان فاقد آن هستند.

4- گياهان مواد معدني خود را مستقيما از خاك دريافت كرده و نسبت به جانوران داراي ميزان وتنوع مواد معدني بيش‌تري هستند در نتيجه ميزان ويتامين‌هاي توليدي بيشتر از جانوران است. لذا گياهان داراي مقادير ويتامين C، E و B بيش‌تري هستند.

چگونه پوست به تعادل بدن به مخچه کمک می کند ؟

 اطلاع از وضع قرار گرفتن قسمت هاي مختلف  بدن در فضا از طرق زير بدست مي آيد:

1-بن هاي پاچيني در سطوح داخلي مفاصل و رباط ها

2-گيرنده هاي لمس و فشار در پوست و ساير بافت ها

3-گيرنده هاي موجود در دوك هاي عضلاني كه به طول عضله حساسند

4-اندام هاي وتري گلژي به كشش عضله حساس هستند

5-سيستم دهليزي گوش داخلي(سلول هاي مژكدار مجاري نيم دايره حساس به شتاب زاويه اي

 و سلولهاي مژكدار در اوتريكول و ساكول حساس به شتاب خطي)

6-چشم ها

  مخچه از طريق راه هاي زير اطلا عاتي در رابطه با وضعيت بدن دريافت مي نمايد و با تظيم

انقباض ماهيچه ها باعث حفظ تعادل بدن مي گردد:

1-راه دهليزي-مخچه اي:مستقيما از لابيرنت ها

2-پيام هاي شنوائي و بينائي از طريق بر جستگي هاي تحتاني و فوقاني

3-راه نخاعي –مخچه اي پيام هاي مربوط به وضعيت بدن

4-راه پلي مخچه اي اطلا عاتي از نواحي حركتي قشر مغز به مخچه مي آورد.

ساختمان سانترومر

سانترومر ها نواحي متراكمي در داخل كروموزوم ها هستند كه باعث اتصال دو كروماتيد خواهري يك كروموزوم مضاعف در حين ميتوز و ميوز مي گردد.

در هنگام ميتوز سانترومر ها بايد تقسيم شوند تا دو كروماتيد خواهري بتوانند به دو قطب سلول حركت كنند.در خلال ميوز1 سانترومر هاي كروماتيد هاي خواهري

 دست نخورده باقي مي مانند اما در حين ميوز 2 آنها مانند ميتوز عمل مي كنند.

در داخل ناحيه سانترومر نواحي متعددي وجود دارد كه رشته هاي دوك به آن متصل مي شود و اين نواحي حاوي ( DNA )و پروتئين مي باشد.

اين محل هاي متصل را كينتوكور مي نامند كه حاوي ( DNA)و پروتئين مي باشد.ترتيب DNAدر اين نواحي (  DNAسانترومر) نامند .

اين ترتيب از يك كروموزوم تا كروموزوم ديگر تغيير مي كند .

اين  نوع DNAحدود 120 جفت بازطول دارد و داراي3 زير واحد مختلفي مي باشد(CED يك تا سه) .موتاسيون در دو زير واحد اول تاثيري در عملكرد سانترومر ندارد

اما موتاسيون در زير واحد شماره 3  به طور كامل توانائي سانترومر را در متصل كردن دو كروماتيد از بين مي برد.بنابر اين زير واحد CED3 بايد به

طور فعال درگير اتصال سانترومر به رشته هاي دوك باشد.كينتوكور جزء پروتئيني نيز دارد كمپلكسي از سه پروتئين كه (CBF3) كه به زير واحد 3CED كينتو كور

متصل مي شود.موتاسيون در ژن سازنده اين پروتئين نيز به طور كامل توانائي سانترومر در اتصال دو كروماتيد را از بين مي برد.

در کتاب زیست شناسی سال سوم تجربی  عامل بیماری  را استرپتوکوکوس  نومونیا نامیده است درحالیکه شکل کتاب  دیپلوکوکوس می باشد دلیل ان چیست ؟ در ضمن چرا باکتریهای کپسول دار میتوانند عامل بیماری شوند و بدون کپسول این توانایی را ندارد

استرپتوکوک ها باکتری هایی کروی  گرم  مثبت هستند که در جریان رشد در اشکال دوتایی و یا زنجیره ای آرایش می یابند .......استرپتوکوکها گروه ناهمگونی از باکتریها هستند که هیچ سیستمی برای طبقه بندی انها کفایت نشده است 12 گونه استرپتوکوک مشخص شده است که بر اساس ویژگیهای متفاوتی مانند خصوصیات رشد کلونی ، مختوای آنتی ژنی مواد اختصاصی  و واکنش های بیوشیمیایی و ویژگیهای اکولوژی و....  طبقه بندی میشوند  نومونیا (پنومونیه ) بر اساس محتوای آنتی ژنی پلی ساکاریدهای کپسولی طبقه بندی میشود

اعضای هر یک از زنجیره ها نمای دوتایی (دیپلوکوک ) دارند و گاهی  اشکال بیضوی  دیده میشود  و....

بعضی از استرپتوکوکها  یک کپسول پلی ساکاریدی را تولید میکتتد و در بعضی دیگر جنس کپسول اسید هیالورونیک می باشد  به هر صورت  کپسولها  میتواننداز فاگوسیتوز ممانعت میکنند و عامل بیماری شوند در حالیکه گروه بدون کپسول توسط فاگوسیتوز از بین میرود. دیواره سلولی استرپتوکوک حاوی پروتئین ها کربوهیدرات ها و پپتیدوگلیکان می باشد .

در بین قربانیان این قارچ سمی می‌توان از پاپ کلمنس هفتم (زاده 1478 میلادی) نام برد که در 25 سپتامبر 1534 به علت مسمومیت در گذشت.

 

اطلس قارچ های خوراکی و سمی 

  این علامت نشان دهنده خوراکی و بی خطر بودن قارچ است. 

   این علامت نشان دهنده مسمومیت زا بودن قارچ است.         

این علامت نشان دهنده غیرخوراکی خطرناک و سمی بودن قارچ است.  

تصاویر آناتومی چند گونه قارچ

41 سوال و پاسخ

1- برای پیشگیری از خشک شدن بستر کشت، همچنین جلوگیری آلودگی چه باید کرد؟

برای پیشگیری از خشک شدن بستر کشت، همچنین جلوگیری از افزایش فعالیت های میکروارگانیسم های مهاجم وحشرات و آفات بهترین کار این است که دما و نور درکمترین حد مجاز نگه داشته شوند و سطح بستر کشت بوسیله پوشش پلاستیکی پوشانده شود.

2- تهویه سنگین چه آسیبی رابه همراه دارد ؟

تهویه سنگین می تواند باعث از دست رفتن شدید آب و رطوبت گردد که در نتیجه آن سطح بستر سخت شود و به اصطلاح پدیده اتفاق بیافتد و همچنین در صورت وجود میوه روی بستر کشت، میوه ها خشک شده و رنگشان به قهوه ای و طعمشان به تندی مایل گردد.

3- میوه های قارچ حالت مرجانی یا شاخ گوزنی داشته و به شکل سنجاق ته گرد نیستند. چرا ؟

زمانی که غلظت گاز دی اکسید کربن از حد مجاز افزایش یابد در این حالت سرسنجاقی های غیربارو و عقیم ظاهر می شوند که حالت مرجانی یا شاخ گوزنی داشته و اصلا به شکل سنجاق ته گرد نیستند و یا اینکه سرسنجاقی های تشکیل شده فقط ساقه هایشان بلند شده و کلاهک آنها رشد نمی نماید.

4- بهتریت زمان برای سوراخ کردن نایلون کیسه های کشت چه زمانی است؟

3-4 روز بعد از بذر زنی زمانی که ریسه اطراف بذر 3-2  سانتی متر رشد کرده باشد.

5- میزان رطوبت مناسب برای کشت قارچ صدفی در زمستان چقدر است؟

رطوبت  80-90%    دما  15-20 درجه سانتیگراد

6- چرا گاهی سطح توده بستر کشت خشک می شود و بستر کشت سریع به کپک سبز آلوده می شود ؟

بستر کشت کاه و کلش از نظر حفظ رطوبت بسیار مناسب است. چرا که ساختار بافت آن به گونه ای است که بر طبق خاصیت لوله های معیین آب به طور یکنواخت می تواند در بستر پخش شود. بستر کشتی که در آن از ضایعات و کنجاله پنبه استفاده شده، هر چند آب زیادی جذب می کند ولی عموما" خشک به نظر به نظر می رسد و پخش آب در آن به خوبی کاه و کلش نیست. اگر سطح توده بستر کشت خشک شود، بستر کشت سریعتر به کپک سبز آلوده می شود.

به طور جدی از خشکی بسترهای کشت جلوگیری کنید و بعد از شوک سرمایی رطوبت را در حد 95-90% حفظ کنید. در صورتیکه ضایعات پنبه در فرمولاسیون بستر کشت بکار رفته باشد، حتما باید از دستگاه رطوبت ساز استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید رطوبت با آب پاشی کف و راهروها به حد کافی بالا رفته و حفظ می شود.

7- چرا گاهی ریسه ها ابتدا بسیار طبیعی و قوی روی بستر کشت حاوی ضایعات پنبـه رشد می کند ولی هنگـام میوه دهی کلاهک ظـاهر نشده و ریسه ها به حـالت یک تـوده تخم مرغی بی شکل روی بستر کشت باقی می مانند ؟

در این حالت به نظر می رسد که ریسه ها ابتدا بسیار طبیعی و قوی روی بستر کشت حاوی ضایعات پنبـه رشد می کند. ولی هنگـام میوه دهی کلاهک ظـاهر نشده و ریسه ها به حـالت یک تـوده تخم مرغی بی شکل روی بستر کشت باقی می مانند. در این حالت قسمت مرکزی توده به رنگ قهوه ای متمایل می شود و گاهی ترشحات قهوه ای رنگی روی توده ظاهر می گردد. زمانی که این پدیده بر روی بستر کشت مشاهده شود، راندمان و کیفیت محصول نیز به شدت کاهش می یابد. علت این پدیده عمدتا به افزایش تراکم گاز کربنیک در محیط سالن کشت وابسته است. به علاوه عدم تهویه مناسب بستر کشت به دلیل بالا بودن رطوبت نیز می تواند دلیل ظهور این حالت گردد. علاوه بر ایـن دو دلیـل، افزایـش درجه حـرارت سالن ضمن اینـکه باعث افزایش شـدت تنفس می گردد، باعث سریع شدن رشد ریسه ها شده که گاهی ممکن است چنین پدیده ای به دلیل گرمای زیاد سالن نیز رخ دهد.

خشک شدن بستر کشت نیز باعث قطور شدن ریسه ها و بروز پدیده مشابه می گردد. دمای مغز توده بستر کشت و محیط نباید زیاد اختلاف داشته باشند و تهویه مناسب با حفظ رطوبت سالن می تواند از پدیده جلوگیری کند.  این توده های عقیم حتما" باید از بستر کشت جدا شده و باقی مانده آنها از روی بستر کشت جدا شود.

8- چرا قارچ های خیلی کوچک ظهور می کنند که پس از مدتی پلاسیده شده و می ریزند ؟

در این حالت تولید سرسنجاقی ها (پین زایی) شدید است ولی نمی توانند به رشد کامل خود برسند و در اندازه کوچک لبه های کلاهک باز شده ، اسپورریزی انجام شده و میوه زود خشک می گردد.

اگر به توده کمپوست ضربه وارد کنید صدای طبل از آن به گوش می رسد. این موضوع به این دلیل است که مغز بستر کشت کاملا" پوسیده و به مصرف ریسه های قارچ رسیده ولی سطح بستر کشت به دلیل خشکی، کمتر تجزیه شده است و لایه خارجی به صورت یک پوسته کلفت باقی مانده است. در این حالت کافی است بعد از برداشت میوه ها، تمام بستر کشت را با آب کافی آبیاری کرده و می توان در آب آبیاری مقداری از املاح و مواد مورد نیاز رشد قارچ را نیز اضافه کرد و سپس توده را اندکی فشرده ساخت تا فضاهای خالی پر شوند و این فرآیند به رویش سریع ریسه ها کمک می کند. دقت شود که آب اضافی در بستر باقی نماند. با ایجاد سوراخ هایی در قسمت انتهای بستر کشت آب اضافی را باید خارج کنید.

9- روشهای نگهداری قارچ تازه به مدت طولانی تر چیست ؟

قارچها در انواع مختلف و در شکلها و رنگهای متفاوت یافت می شوند . قارچهای دکمه ای و صدفی که به روش صنعتی تولید می گردند در مقایسه با قارچهای وحشی از عطر و طعم ملایمتری برخوردارند و از آنها غذاهای متنوع خوبی می توان تهیه نمود قارچهای وحشی اغلب عطر و طعم تندتری دارند. بافت قارچ تازه سفت وترد و بدون لکه می باشد . در مورد قارچهای دکمه ای بهتر است ژیلها یا پره های زیرین قارچ باز نشده باشند و دیده نشوند . برای مصرف قارچهای وحشی فقط کافی است روی آنها را با دستمال مرطوب پاک نمود و برای حفظ بافت قارچ ، حدالامکان ، باید از شست و شوی آن خودداری نمود . قارچها اصلا نباید هنگام شستن در آب غوطه ور شوند . برای نگهداری قارچ در یخچال بهتر است آنها را ، بدون آنکه روی هم فشرده شوند ، در ظرفی چیده و روی آنها با حوله یا پارچه مناسب پوشاند و در یخچال نگهداری نمود.

10- چرا سطح کلش بسترکشت قارچ بعد از رشد کامل ریسه های قارچ کپک سبز می زند با وجودی که سطح بستر کشت قارچ خشک نشده است؟

این اتفاق معمولا بعد از اولین چین قارچ رخ می دهد برای پیشگیری  دقت کنید: دست ها و چاقو حتما" باید تمیز و ضدعفونی شده باشند بعد از برداشت قارچ بقایای میوه قارچ  کاملا" از بستر کشت قارچ  زدوده شوند. در صورتیکه بقایای میوه قارچ روی بستر کشت قارچ باقی بمانند می توانند منشاٍء بروز آلودگی و تخریب بستر کشت قارچ  شوند.

11- اگرکسیه نایلون بسترکشت قارچ صدفی را دیر سوراخ کنیم چه اتفاقی می افتد؟

در این حالت تخمیر بی هوازی  از یک سو و افزایش دی اکسید کربن از سوی دیگر باعث مهاررشد ریسه های قارچ صدفی شده و امکان آلودگی بستر کشت قارچ افزایش میابد.

12- علت اینکه پنجه دوانی ریسه های قارچ صدفی در شرایط مناسب رشد کند صورت میگیرد چیست ؟

در این حالت به موارد زیر توجه کنید:

رطوبت بستر قارچ صدفی  باید 70-75% باشد. pH بسترقارچ صدفی  باید  6-7 باشد. از مرغوبیت بذرقارچ صدفی اطمینان حا صل  کنید.

13- به چه علت گاهی وقتی چند توده قارچ صدفی همزمان رشد می کنند برخی از میوه های قارچ صدفی شروع به پلاسیدگی می کنند ؟

معمولا در شرایط نا مناسب از جمله کمبو د مواد غذایی و کاستی رطوبت این اتفاق میافتد و این در واقع تنک طبیعی برای حفظ تعدادی از میوه هاست.

14- قارچ چیست؟

بر خلاف نظر عامه مردم که قارچ‌ها را به اشتباه گیاه می‌نامند، در طبقه بندی موجودات زنده قارچ‌ها متعلق به گروه بسیار بزرگی هستند که اصطلا حا به آنها آغازیان میگویند. از آنجاییکه شناخت دقیق و درست ماهیت زیستی قارچ‌های خوراکی اهمیت ویژه ای در کشت و پرورش موفق آنها دارد لذا در آغاز تاکید می‌شود. قارچ یک گــیاه نیست، بله یک میکرو ارگانسیم است. و قادر به فوتو سنتز نمیباشد بنابراین انرژی مورد نیاز برای حیات خود را از مواد آلی می‌گیرد. قارچ از نظر ماهیت زیستی به انسان که (هتروتروف ) است به مراتب نزدیک تر از گیاه که اتوتروف است می باشد.

15- قارچها از نظر شکل و اندازه اندام زایشی خود به چند دسته عمده تقسیم میشوند ؟

قارچهای میکروسکوپی:

میکرو در لغت به معنای کوچک است به عبارتی در این گروه از قارچها اندام زایشی( اندام تولید کننده گرده یا اسپور قارچ ) با چشم غیر مسلح دیده نمیشود. کپکها و مخمرها از این گروهند.

قارچهای ماکروسکوپی:

ماکرو در لغت به معنای بزرگ است به عبارتی در این گروه از قارچها اندام زایشی را با چشم غیر مسلح میتوان دید که اصطلاحا به آن میوه قار چ می گویند و همان اندام خوراکی ، قارچ است که شامل کلاهک و ساقه است.  قارچهای خوراکی به این دسته از قارچها تعلق دارند.

16- Mushroom چیست؟

Mushroom میوه قارچهای کلاهک دار(ماکروسکوپی) است که  وقتی بالغ میشوند به دو حالت دیده میشوند:

1- در سطح زمین قرار می گیرند مثل اغلب قارچهای کلاهک دار

2- در زیر زمین قرار می گیرند مثل قارچ دنبلان کوهی یا (Tuber)

17- از نظر ویژگیهای تغذیه ای قارچهای کلاهک دار به چند دسته عمده تقسیم میشوند ؟

1- خوراکی _ دارویی

2- سمی _ دارویی

3- غیر خوراکی _ دارویی

18- برای شناسایی قارچهای کلاهک دار خوراکی از سمی و غیر خوراکی چه باید کرد؟

برای شناسایی قارچهای کلاهک دار خوراکی از سمی و غیر خوراکی  از یکدیگر اغلب، روشهای سنتی چون تیره شدن پیاز خام و یا ظروف نقره ای در مجاورت قارچ معرفی شده که البته چندان کارایی ندارند.

ولی دقیقترین روش شناسایی گونه قارچ از روی مشخصات ظاهری و میکروسکوپی آ نها و مقایسه با کتابچه های راهنمای شناسایی قارچ ها می باشد.

19- بر اساس روشهای پرورش قارچهای خوراکی _دارویی به چند دسته عمده تقسیم می شوند ؟

1- قار چهای خوراکی قابل کشت و پرورش که این گروه اغلب قارچهای تجزیه کننده یا کود رست هستند.

2- قارچهای خوراکی _دارویی غیر قابل کشت و پرورش که این گروه اغلب قارچهای همزیست یا انگل هستند.

20- قارچها خوراکی بر اساس نحوه تامین مواد مورد نیاز رشد خود به چند دسته تقسیم می شوند ؟

1-قارچهای انگل (پارازیت ):

قارچهای انگل برای تامین مواد غذایی خود به گیاه زنده حمله میکنند و با مصرف مواد غذایی مورد نیاز گیاه و دفع مواد مضر و سمی ، تدریجا باعث نابودی آن میشوند ، قارچهای انگل خود به دو صورت دیده می شوند :

1-1 انگل اجباری مثل قارچ عسلک

1-2 انگل اختیاری مثل قارچ پلئورتوس ایرینجی

2- قارچهای تجزیه کننده ( ساپروفیت ):

این گروه از بقایای مرده گیاهی که دارای مقادیر قابل توجهی چوب ( لیگنین ) ، سلولزو همی سلولز است استفاده میکنند و نقش بسیار مهمی در بازیافت و تبدیل مواد چوبی و سلولزی به مواد الی قابل جذب گیاهان ، در طبیعت دارند، قارچهای خوراکی پرورشی عمدتا به این گروه تعلق دارند.  این قارچها بر اساس قدرت آنزیمی (تجزیه کنندگی ) خود به سه دسته تقسیم می شوند :

2-1 تجزیه کننده های اولیه :

این گروه از قارچها با ترشح اسید آلی و آنزیم مستقیما می توانند سلولز و لیگنین تجزیه نموده و از انرژی حاصل از آن استفاده کنند. این قارچها به گروه چوب رست ها و گروه کاه رست ها معروفند قارچ صدفی، قارچ چینی ( ولواریلا )، و قارچ شیتاکه شاخصهای این گروهند. اشاره به این نکته ضروری استکه منظور از قارچهای کاه رست این نیست که این قارچها صرفا کاه و کلش غلات به عنوان بستر کشت می توانند به مصرف برسانند، بلکه این قارچها با قدرت آنزیمی بالایی که دارند مستقیما میتوانند از مواد سلولزی- لنیگوسلولزی- همی سلولزی و حتی لیگنین به عنوان منبع کربن استفاده کرده و مواد با ارزش غذایی بالاتری نظیر پروتئین- چربی- هیدرات کربن و غیره را بسازند .

2-2 تجزیه کنندگان ثانویه:

این گروه قارچهایی با قدرت آنزیمی کمتر را شامل است که به عنوان تجزیه کننده ثانویه شناخته می شوند.

قارچهای دکمه ای در این گروه قرار گرفته و مواد سلولزی موجود در بستر کشت آنها باید طی عملیاتی که اصطلاحا کمپوست سازی نامیده می شود تا حدی تجزیه شود تا قارچ بتواند از آن استفاده نماید .

2-3 تجزیه کنندگان ثالثیه :

گروه دیگری از قارچها به عنوان تجزیه کننده که از بقایای بستر تجزیه کنندگان ثانویه استفاده میکنند.

با عنوان تجزیه کننده ثالثیه شناخته میشوند که از جمله قارچهای خوراکی کم توقع هستند و از بقایای بستر کشت قارچهای تجزیه کننده ثانویه استفاده میکنند.مثل قارچ کوپرینوس کوماتوس و آگروسیب .

3- قارچهای همزیست :

قارچهایی هستند که برای رشد و میوه دهی به همزیستی با سایر موجودات مثل گیاهان ،حشرات و میکروارگانیسم های خاک نیاز دارند.

21- اهمیت قارچهای خوراکی در دنیای امروز به خاطر چیست؟

در سال1970، پدیده بحران انرژی، اندیشه ها وتفکرات انسانی را معطوف به بازیافت ضایعات آلی و توجه به مشکلات آب و هوایی و محیطی کرد. در این بین قارچها بعنوان مصرف کننده های ضایعات مواد آلی باعث برقراری چرخه بازیافت مواد می گردند.

بعلاوه مشکلات مربوط به آلودگی هوا، در اثر سوزاندن این ضایعات را حل می نمودند از آن زمان کشت صنعتی قارچهای دکمه ای و قارچهای کاه رست با استفاده از مواد زاید کشاورزی ودامی نظیر کاه وکلش و کود حیوانی توسعه پیدا کرد.

پایه مواد محیط کشت (سوبسترا) شامل سلولز، همی سلولز و لیگنین (چوب) است و این عناصر در واقع عناصر اصلی سازنده محیط کشت قارچ هستند، که در اغلب ضایعات کشاورزی یافت می شوند .

این در حالی است که بطور رایج برای از بین بردن این ضایعات آنها را می سوزانند .حاصل این عمل نیز به نوبه خود مشکل آلودگی هوا را به همراه دارد. از جمله مواد زائد کشاورزی می توان به کاه و کلش، پوسته دانه ها، چوب مغز ذرت و … اشاره نمود.

مثالهایی از نمونه ضایعات صنعتی حاوی این مواد به ضایعات پالپ کاغذ و ضایعات منسوجات پنبه ای قابل ذکر است. از جمله مثالهای خانگی و رستورانها ضایعات کاغذ (کاغذ روزنامه و جوهرهای چاپ برای تغذیه انسان مضرند)و تفاله برگ چای می باشد .

درگذشته کمتر به ارزش تغذیه ای قارچ بها داده میشد. امروزه این موضوع آشکار شده که قارچ بطور نسبی 20-27%  وزن خشک ، خود پروتئین با کیفیت بالا دارد، از آنجائیکه کشت قارچ تجزیه کننده اولیه پیچیدگی خاصی ندارد و کشت آن روی مواد زائد کشاورزی به آسانی انجام می گیرد، از این رو توسعه و ترویج کشت این گونه از قارچها در راس برنامه های سازمان ملل در کشورهای در حال توسعه است. از قارچ می توان به عنوان غذا استفاده کرد و علاوه بر آن از خواص دارویی آن نیز بهره برد. تحقیقات ثابت می کنند که قارچ ارزشهای دارویی دارد و مصرف قارچهای بعنوان غذای روزانه پرمنفعت است. در آینده می توان با گرفتن عصاره و تغلیظ این مواد دارویی خاص، آنها را برای درمان بیماریهای بخصوصی استفاده نمود. قارچ گنودرما Gandoderma از جمله قارچهایی است که امروزه بطور جدی برای مصارف دارویی کشت می گردد .

22- چرا پرورش قارچ صدفی روی کاه و کلش غلات در ابتدا توصیه میشود؟

قارچ صدفی در مقایسه با سایر قارچ های خوراکی از ساده ترین قارچ ها است که به دلیل مقاومت زیاد به شرایط  کشت، به راحتی می توان آن را کاشت. قارچ صدفی برای کسب تجربه و مهارت در زمینه کشت قارچ های خوراکی و دارویی قارچ ایده آلی است.  

23- بستر کشت قارچ چیست ؟

بستـر کشت قارچ در واقع یک مـاده غذایی مناسب است که ریسه های قارچ   از آن تغذیه کرده و رشد می نماید. فراموش نشود قارچ نه گیاه است و نه جانور. آنها کلروفیل ندارند.

بنابراین نمی توانند مواد مورد نیاز خود را از مواد معدنی پایه مثل دی اکسید کربن- اکسیژن و املاح بسازند. قارچ ها در واقع نوعی میکروارگانیسم هستند.

آنها فقط می توانند بر روی مواد آلی رشد کنند. آن گروه از قارچ ها که بر روی مواد مرده آلـی مثـل بقایــای در حـال پوسیدن گیاهان و یا ضایعات کشاورزی رشد می کنند را قارچ های تجزیه کننده یا ساپروفیت می نامند. این گروه از قارچ ها از مواد غذایی باقی مانده در سلول های مرده تغذیه می کنند. قارچ صدفی نیز جزو این گروه است و با قدرت آنزیمی بالایی که دارد مستقیما میتواند مواد سلولزی لیگنو لولزی را تجزیه نماید.

کاه و کلش غلات حــاوی 6/0% ازت و بیـش از 50% هیدرات کربن است. به این ترتیب، ساده ترین و قابل دسترس ترین ماده برای تهیه بستر کشت است.

24- روش کشت قارچ صدفی چگونه است؟

تهیه و نگهداری مواد اولیه - خیساندن یا افزایش رطوبت کاه و کلش - تخمیر کردن توده کاه و کلش - خرد کردن - پاستوریزه کردن بستر کشت - بذر زنی - انکوباسیون - میوه دهی - برداشت قارچ

25- ویژگیهای تهیه و نگهداری مواد اولیه کشت قارچ صدفی چیست

کاه و کلش غلات را به صورت بسته یا باز می توان تهیه کرد و باید به دور از باران و آفتاب مستقیم، در محل مسقفی نگهداری شوند.

26- خیساندن یا آبپاشی بستر کشت کاه و کلش چرا انجام می شود؟

این کار برای فعال کردن میکروارگانیسم ها انجام می شود.

بهترین رطوبت برای تأمین این شرایط، رطوبت 70-65% است.

برای این منظور می توان سطح کاه و کلش را آب پاشی نمود یا آنها را در آب فرو برد.

27- از کجا می توان دریافت که آیا رطوبت بستر کشت قارچ صدفی دقیقا" تنظیم شده است یا نه؟

کافی است توده ای از کاه و کلش را به اندازه یک مشت پر بردارید و خوب فشار دهید؛ اگر آب بین انگشتان دیده شد ولی نچکید، در این حالت رطوبت کافی است.

28- روش تخمیر کردن توده کاه و کلش بستر کشت قارچ صدفی چگونه است؟

بعد از خیساندن، کاه و کلش ها ی بستر کشت قارچ صدفی  را باید روی هم به صورت توده درآورد و برای اینکه حرارت مغز توده به راحتی بالا برود باید روی آن پلاستیک کشید.

دمای مغز بستر را باید کنترل کرد و هنگامی که دما به c ْ60 رسید، توده را باید به هم زد و باید دقت کرد که قسمت های زیرین و رویی کاملا جابجا شوند. بعد از 6 روز تخمیر بستر کشت کامل می شود.

29- خرد کردن بستر کشت قارچ چگونه است؟

در صورتی که دستگاه خردکن کاه و کلش موجود باشد، بعد از تخمیر بهتر است سایز کاه و کلش را تا اندازه 30-20 سانتی متر کمتر کرد. سپس آنها را روی قفسه های کشت در اتاق کشت پهن نمود.

30- چرا تخمیر کردن بستر کشت در اتاق کشت انجام میشود و چگونه است؟

هدف از این مرحله پاستوریزه کردن و از بین بردن تخم حشرات در بستر کشت است که علاوه بر آن به دلیل رشد میکروارگانیسم های مفید، غذای مناسب برای رشد قارچ در بستر کشت ساخته می شود.

برای این منظور باید کل توده بستر کشت حداقل به مدت 6 ساعت تا دمای c ْ60 یا F ْ140 گرم شود و در ظرف 4-3 روز دمای آن را تدریجا تا حد c ْ45 پائین آورد.

پس زمانیکه دمای بستر کشت c ْ45 شد، آنگاه می توان بستر کشت را سریعا خنک کرد و به دمای c ْ25 رسانید. در این حالت ذرات پولکی شکل سفید روی کاه و کلش غلات دیده می شود که نمایانگر تخمیر خیلی خوب است و بستر کشت اکنون آماده تلقیح است.

31- بذر زنی بستر کشت قارچ چگونه است؟

بذر قارچ قبل از اضافه شدن به بستر کشت باید خرد شود. دست ها و تمامی ابزاری که برای خرد کردن بذر قارچ استفاده می شوند باید تمیز و ضدعفونی شده باشند. الکل 70% می تواند یک ضدعفونی کننده مناسب باشد. توصیه قارچ کاران ماهر این است که درصد بیشتری بذر قارچ  را در سطح بستر کشت تلقیح کنند. برای تأمین این حالت 70% کل بذر قارچ را با توده بستر کشت باید مخلوط نمود و 30% باقی مانده در آخرین لایه بستر کشت تلقیح می شود. این عمل باعث می شود تا سطح کمپوست که حساس ترین نقطه توده به ظهور و نفوذ آلودگی است با رویش سریع ریسه های قارچ در برابر این عوامل ایمن گردد و یک حفاظت طبیعی در برابر این عوامل بوجود آید. در ضمن می توان از حشره کشی به نام دمیلین Dimilin استفاده کرد و به این ترتیب بستر کشت قارچ  نسبت به آلودگی آفات و حشرات، به خصوص مگس سرکه، ایمن می گردد. بعد از تلقیح حتما باید روی توده بستر کشت قارچ را با کیسه پلاستیک پوشاند تا رطوبت و دمای کافی تأمین شود. بعضی از قارچ کاران از کیسه های پلاستیکی که قبلا سوراخ شده اند استفاده می کنند. این سوراخ ها برای تنفس ریسه های قارچ تعبیه شده اند.

32- شرایط اتاق کشت و نور و محیط در مرحله پنجه دوانی باید به ترتیب چگونه باشد؟

دمای محیط: c  ْ21- c ْ24 یا ( F ْ75-70 )

دمای بستر کشت تقریبا" c ْ3-2 بیش از محیط است.

رطوبت محیط: 95-85%  رطوبت بستر کشت در حدود 70% ثابت باید بماند.

غلظت Co2  : 20000-5000 ppm  

نور: در این مرحله ریسه های قارچ صدفی بی تفاوت به نور هستند ولی تاریک کردن محیط باعث محدود شدن فعالیت برخی از کپک ها و آفات مهاجم میگردد. تقریبا بعد 48 ساعت رویش پنبه مانند میسلیوم ها (ریسه ها) را میتوان مشاهده نمود. و تا تکمیل رویش ریسه ها در کل بستر کشت حدود 30-25 روز زمان نیاز است. در این مدت شرایط ذکر شده باید کاملا رعایت شود.

33- شرایط اتاق کشت در مرحله میوه دهی باید چگونه باشد؟

دمای محیط: c  ْ22-15  ( بستگی به گونه قارچ دارد)

رطوبت محیط: 90-85% غلظت Co 2 : 1000 ppm 

نور:  1500-1000 lux 

در حدود 4 هفته بعد از تلقیح بسترهای کشت پین هد های ظریفی آشکار می گردند که بسیار ترد و شکننده هستند و در این مرحله آبیاری به روش اسپری کردن یا میست باید انجام شود ولی دقت شود روی بسترهای کشت آبیاری مستقیم نباید انجام شود.

حتی برخی از قارچ کاران ماهر پیشنهاد می کنند که حتی mist میست ممکن است باعث تخریب و خفگی پین هدهای کوچک شود. قارچ ها خیلی سریع رشد می کنند و 4-3 روز بعد آماده برداشت هستند.

34- بهترین زمان برداشت قارچ ها چه وقت است؟

بهتر است قارچ ها جوان برداشت شوند تا ماندگاری آنها افزایش یابد. یک روز قبل از اینکه قارچها به بلوغ کامل برسند و اسپورهایشان را در فضا پراکنده سازند باید آنها را برداشت نمود.

اسپورهای قارچ صدفی نه تنها باعث بروز حساسیت در انسان می شوند و علائمی چون سردرد - عطسه - آبریزش بینی- سرفه دارند، بلکه باعث کاهش وزن قارچ بالغ می گردند. برای پیشگیری از بروز حساسیت به اسپورهای قارچ صدفی حتما باید از ماسک استفاده کرد.

35- نور در پرورش قارچ صدفی چه اهمیتی دارد؟

نور نقش عمده ای در رنگ و توسعه کلاهک قارچ دارد. فقدان یا کمبود نور باعث شکست یا کاهش راندمان تولید میگردد. قارچهای صدفی به نورغیرمستقیم نیاز دارند. از تابش نور آفتاب بر روی قارچها باید جدا خودداری کرد و در سالن های تاریک حتما باید از لامپ مهتابی استف

اطلس قارچ های خوراکی و سمی 

شناسائی و طبقه بندی پلوروتوس های بومی ایران Pleurotus

تولید قارچهای پلوروتوس یا همان قارچهای صدفی در 10 سال اخیر به طور مشهودی افزایش یافته است تولید قارچ پلوروتوس تقریباً 24-20% تولید کل قارچ جهان را تشکیل میدهد.

این گروه از قارچهای خوراکی به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد خود ارزش قابل توجهی در تجزیه بقایای سلولزی و لنیگو سلولزی دارند و جزء گروه قارچهای تجزیه کننده اولیه هستند که عمل تجزیه این گروه از مواد را با ترشح آنزیمهای خارج سلولزی از خود انجام می دهند. از این رو، اهمیت خاصی در مبحث بیوتکنولوژی صنایع غذایی دارند.

تولید قارچ خوراکی به عنوان غذای انسان از بقایای سلولزی، ضایعات کشاورزی و کارخانه جات صنایع غذایی بوسیله این قارچ موضوعی است که سالهاست مورد توجه محققین بوده و هست. در جهان، کلاً حدود 20 گونه از این قارچها شناسائی و نامگذاری شده است.

تحقیق حاضر به شناسائی و تعیین ویژگیهای گونه های بومی قارچهای صدفی یا همان پلوروتوسها در منطقه شمال ایران می پردازد. منطقه شمال ایران به دلیل ویژگیهای خاص آب و هوایی که دارد مطالعه بر روی قارچهای آن از اهمیت خاصی برخودار است . بدین عبارت که گونه های بومی قارچهای آن منطقه به دلیل محصور بودن طبیعی، ویژگیهای ژنتیکی منحصر به فردی را می توانند داشته باشند و این درحالیست که حفظ ذخائر ژنتیکی و بکارگیری آنها در اصلاح نژاد سویه های صنعتی، طی چند دهه اخیر در سراسر جهان مورد توجه خاص بوده است و گامی مؤثر در حل مشکلات جوامع در حال توسعه بشمار می آید.

با این دیدگاه سعی شده تا ضمن ترسیم یک نمای کلی از فلور قارچهای خوراکی و غیرخوراکی منطقه، بطور اختصاصی انواع قارچهای پلوروتوس یافته و با ابزار و امکانات موجود شناسائی شوند. البته، به دلیل پیچیدگیهایی که امروزه در تعیین دقیق جایگاه یک جاندار در طبقه بندی موجودات زنده وجود دارد، به جرأت نمی توان گفت که تشابهات ظاهری با گونه های رایج و شناخته شده این گروه از قارچها می تواند دلیل هم خانواده یا همجنس و همگونه بودن آنها باشد.

به عبارت دیگر، تشابهات ظاهری میوه های قارچ صدفی، طبقه بندی دقیق این قارچها را بسیار مشکل نموده است. با این حال ، در کنار اهداف شناسائی و تعیین خصوصیات تغذیه ای این قارچها، حفظ ژنوم و استخراج DNA ژنومیک آنها نیز مد نظر قرار گرفته و در این راستا، ویژگیهای DNA آنها بطور تقریبی با هم مقایسه شده است. امید است که این عمل آغاز حرکتی پویا در جهت بهینه سازی و اصلاح نژاد سویه های صنعتی قارچهای خوراکی در کشورمان باشد.

پیچیدگیهای طبقه بندی قارچهای پلوروتوس

در مورد طبقه بندی قارچهای پلئوروتوس، هنوز مشکلات و پیچیدگیهای زیادی مطرح است. به همین دلیل، قارچ شناسان حتی زمانی هم که مصممند در مقاله ای نام پلئوروتوس را برای قارچی با شباهتهای ظاهری به این قارچ بکار برند، دچار تردید می شوند. در واقع، نامگذاریهایی که روی گونه های مختلف این قارچ انجام گرفته و گاهی نیز در نتایج تحقیقات به آنها اشاره می گردد، چندان درست نیست؛ مانند: نام پلئوروتوس ساجورکاجو یا پلئوروتوس ساپیدوس.

بر طبق نظریه Vilgalys و همکارانش در سال 1996 و همچنین نظریه Petersen در سال 1995 بیشترین اطمینان در تفکیک گونه ها از طریق آزمایشات " سازش و تطبیق " بین گونه ها بدست می آید. Vilgalys گونه هایی را که بر مبنای آزمایشات فوق الذکر در یک گروه قرار می-گیرند " گروههای داخلی سَتَروَن "  و Petersen  آنها را " گونه های بیولوژیکی " می نامد.

تاریخچه طبقه بندی قارچهای پلوروتوس

در سال 1816 Nees Von Esenback تصور می کرد که آگاریکوسها به تعدادی از واحدهای کوچکتر قابل تقسیم هستند. (البته در چند سال اخیر نام آگاریکوس به جای پلی پوروس بر روی قارچهای پره دار و ساقه دارگذاشته شده است. یکی از این واحدهای کوچکتر، گروهی از قارچها را شامل می شد که روی چوب رشد می کردند و ساقه هایشان خارج از مرکز یا کاملاً کناری بودند و یا اصلاً ساقه قابل مشاهده نداشتند، به نام بازیدیوماتا شناخته می شدند. همچنین او اعضاء این گروه را که صرفاً از روی خصوصیات ظاهری شناسائی شده بودند، به صورت غیررسمی در گروههای کوچکتری چون: پلئوروپوس، سرپیدوتوس، آپوس، ریسوپیناتوس و غیره قرار داده بود.

فردی به نام Persoon در اوایل قرن نوزدهم قسمتی از این تقسیم بندی را پلئوروپوس نامید. Feries در سال 1821، قارچها را بر اساس رنگ اسپورهایشان از هم تفکیک نمود. به همین خاطر، انواع گروههایی با ساقه غیرمرکزی و یا جانبی از هم جدا شدند.

شاخصترین قارچهای پره دار، آگاریکوسها و پس از آنها لئوکوسپوروسها بودند. قارچهایی با اسپورهای سفید رنگ و ساقه جانبی که دارای بازیدوماتا هستند، با نام تریبوس XII پلوروتوس شناخته شدند. هرچند که در این گروه اجزائی وجود داشتند که امروزه به عنوان جنسهای، پلوروتوس هایفزیوس، لنتینوس، هوهنبوهلیا، پلئوروسیبل و لنتیلوس شناخته می شوند، ولی این نام (تریبوسXII پلوروتوس) به عنوان نامگذاری قابل تطبیق با ترکیب گونه ها شناخته نشد و فقط به عنوان یک نامگذاری فراگونه ای مورد قبول واقع شد.

اگر چه چندتائی از نامهای رایج که پیشنهاد شده بودند به گروه بندی Friec تجاوز می کردند، ولی هسته اصلی گروه طی سالیان سال دست نخوده باقی ماند. اما بالاخره در سال 1872 Quelet با پذیرش همان هسته اولیه ای که Friec در مورد گونه ها معرفی کرده بود، نام پلئوروتوس را با این جنس تطبیق داد.

در سال 1867 قرار بر این شد که برای تمام علوم فرهنگ و اصطلاحات خاص آن علوم ساخته و معرفی شود؛ جامعه قارچ شناسان نیز از این وضعیت مستثنی نبودند. آنها نیز به تهیه فرهنگ لغات اهتمام ورزیدند و در سال 1935 بحثها خاتمه یافت و معلوم شد نام چه گونه هایی مناسب چه جنسهایی می باشد؛ و بر همین اساس، در مورد جنس پلوروتوس مقرر شد که نام گونه نیز در کنار آن قید شود. مثلاً در مورد پلوروتوس استراتوس باید گفته شود: P. ostreatus (Jacquin: Fries) Kummer  1871 بدین ترتیب جنسها شکل گرفتند و با علائم و قواعد امروزی تطبیق داده شدند. کارنامگذاری پلوروتوسها در سال 1986 توسط  Viz Millerادامه یافت و طی آن معلوم شد که به مرور زمان ویژگیهای جدیدی آشکار می گردند که می توانند طبقه بندی را تحت تأثیر خود قرار داده، بر اهمیت برخی از خصوصیات تشخیصی قبلی بیافزایند یا از آن بکاهند.

بسیاری از خصوصیات ظاهری قارچها برای محدود کردن جنسها بکار می روند؛ اما تعداد کمی از این خصوصیات ارزش واقعی دارند. مثلاً پره های زیر کلاهک (بازیدیوم پلئوروتوئید) در قارچهای پلئوروتوس لویس و پلئوروتوس دراینوس تا روی ساقه مرکزی امتداد پیدا نمی کنند. همچنین اسپور سفید که مشخصه این گروه می تواند باشد، در مورد دو قارچ پلئوروتوس پولموناریوس و پلئوروتوس کورنوکوپیا، که اغلب اسپورهای متمایل به رنگ بنفش دارند، مصداق پیدا نمی کند. در مورد پلئوروتوس کالیپتراتوس نیز خصوصیت موازی بودن تیغه ها صدق نمی کند.  پرده زیر پره ها هم، که اغلب در قارچهای پلئوروتوس نباید وجود داشته باشد، در مورد دو گونه پلئوروتوس دراینوس و پلئوروتوس کالیپتراتوس به طور واضح دیده می شود.

اما خصوصیاتی به ویژگیهای شناسائی اضافه شده که کاربردی تر از خصوصیات ظاهری یاد شده می باشد. مثلاً وجود قطره های میکروسکوپی حاوی ماده ضد نماتود بر روی ریسه ها مختص جنس پلئوروتوس می باشد و Miller درسال 1984 و Petersen در سال 1998 اعلام کردند که این خصوصیت می تواند مشخصه ای برای پلئوروتوسها باشد.

قارچهای سیاهک

راسته Ustilaginales شامل قارچهای بیمارگر گیاهی بوده و عموما بعنوان قارچهای سیاهک شناخته می شوند. این نام به گرد سیاه توده تلیوسپور برمی گردد که به صورت دوده روی گیاهان بیمار مشاهده می گردند.همه این قارچها به عنوان مولد بیماری، روی اندام زنده فعالیت دارند و مراحل ورت غیربیمارگر می باشند. حدود 1200 گونه از قارچهای سیاهک وجود دارد که در 50 جنس جای می گیرند. این قارچها به حدود 4000 گونه گیاه نهان دانه در بیشتر از 75 خانواده حمله می نمایند و علامت بیماری ایجاد می کنند. با اینکه بعضی قارچهای سیاهک از نظر جغرافیایی به مناطق کوچکی محدود می شوند ولی بقیه در هر جا که میزبان رشد نماید پیدا می شوند. گونه ای که غالبا در همه جا پیدا می شود Ustilago maydis می باشد که سیاهک معمولی ذرت را به وجود می آورد.

گونه U. avenae سیاهک آشکار یولاف و گونه Urocystis magica  که سیاهک پیاز و گونه های Tilletia بیماریهای سیاهک پنهان را در انواع غلات ایجاد می کنند.

بیماری سیاهک از نظر اقتصادی با اهمیت است، میلیونها تومان خسارت و ضرر روی گیاهان غذایی و زینتی به وجود می آورد. بسیاری از بیماریهای سیاهک که عموما پراکنش زیادی دارند مشکلات جدی روی گیاهان زراعی که مورد تغذیه بسیاری از جمعیتهای دنیا می باشند، ایجاد می کنند. برای مثال بیماریهای سیاهک پنهان اخیرا مشکل عمده در جهان تولید کننده گندم است. مثال دیگر همان سیاهک هندی است (karnal bunt) که بوسیله Tilletia indica ایجاد می شود. ابتدا در منطقه بومی، بیماری ناچیزی بود و گسترش یافته و مشکل عمده ای در بسیاری از مناطق گندم کاری دردنیا شده است. قارچ عامل این بیماری (T.indica) روی پوشش یا قسمت بیرونی جنین میزبان زندگی می کند و چون مواد غذایی گندم از طریق آوندها تامین می شود موجب گرسنگی آندوسپرم جنین می گردد. با اینکه بیماری قسمتی از میزبان را مورد حمله قرار می دهد نام سیاهک محدود یا نیمه به این بیماری اطلاق میگردد.

سیاهک پنهان دیگری که به صورت جدی روی گندم فعالیت دارد، سیاهک پنهان معمولی و پاکوتاه نام گرفته است و دو گونه به نام  T.tritici و T. laevis و گونه T. controversa عامل این بیماریند. این عوامل بیمارگر مثل سیاهک هندی عمل می کنند گندمها خسارت می بینند و تلیوسپورهای سیاه را به وجود می آورند و بوی اطراف مزرعه به علت تری متیل آمین (حالت بوی ماهی پوسیده) می باشد و سیاهک بدبو نام گرفته اند. بیماری سیاهک موجب آلودگی گندم  پایین آمدن ارزش آن برای تغذیه انسان می شود. تعداد زیادی از تلیوسپورها به وسیله هوا در موقع برداشت توزیع می شوند و بیماری را در منطقه توسعه می دهند و حتی در افرادیکه روی گندم کار می کنند حساسیت ایجاد می نمایند. برای کنترل سیاهک پنهان می توان از قارچ کشها قبل از کشت گندم استفاده نمود. اگرچه مواد شیمیایی خوبی برای کنترل سیاهک پاکوتاه نیست ولی ارقام میزبان مقاوم برای کنترل سیاهکها موفق بوده است. سیاهک پاکوتاه در مناطق خاصی که با برف مدتی پوشیده می شوند مشکل ایجاد میکند، ولی به هر حال گندمهای صادر شده چین این بیماری را دارند. البته ممکن است گندمها در ابتدا آلوده به قارچ عامل بیماری نباشند ولی داخل انبار و یا وسایل حمل و نقل و سایر موارد ممکن است قارچ بیماری یعنی T. controversa را منتقل نمایند. با توجه به اهمیت اقتصادی بیماریهای سیاهک بهتر است یکی از آنها مثل سیاهک ذرت با گونه Ustilago maydis مورد بحث قرار گیرد. این بیماری عموما در هر جا که ذرت کشت می شود یافت می گردد، البته ممکن است روی ذرت شیرین نیز خسارت عمده داشته باشد. به هر حال این عامل بیمارگر روی دانه ذرت غده ایجاد می کند و این ذرتها ممکن است به صورت غذا در قسمتهایی از دنیا مورد استفاده باشد و با این حالت آلودگی دانه های ذرت تولید گالهای زیاد را شامل شده است. خانواده دیگر از قارچها که باعث سیاهک علفهای هرز می شوند متعلق به Caryophyllaceae بوده که آلودگی سیستمیک در میزبان خود ایجاد می کند. تلیوسپورها در پرچمهای گلهای گیاهان آلوده تولید می شوند و با حشرات هاگدانها و شیرابه گلها به سایر گیاهان پخش می گردند، گرچه حضور عامل بیماری به عادت حشره مربوط نمی شود.

علفهای هرز معمولی مثل Silene alba و M. ciolacceum سیاهک گلهای ماده را به گلهای نر منتقل می کنند و هاگ نیز جابه جا می شود. گونه های زیادی از سیاهک روی گیاهانی که از نظر اقتصادی مهم نیستند واقع می شوند و لذا به صورت ضعیف شناخته شده اند.

البته جنس Doassansia گونه های زیادی دارد و در گیاهان آبی فعالیت می کنند، در مناطق پرآب ممکن است گونه های زیادی باشند و یا سیاهکها در سیستم غیرکشاورزی در گیاهان بومی یافت میگردند.

پژمردگی آوندی ناشی از ورتیسیلیوم

از لحاظ نوع علائم و نحوه ایجاد بیماری مثل بیماری ناشی از فوزاریوم است اما تفاوتهائی نیز با آن دارد . علائم : ‌زردی برگها بویژه در یک سوم پائینی گیاه که این زردی معمولاً کمتر از زردی ناشی از فوزاریوم است . زردی معمولاً  یک طرفه است . اپی ناستی در برگها مشاهده می شود که در اثر رشد غیر متعادل قسمتهای مختلف برگ ایجاد می‌شود . پژمردگی بوته و قهوه‌ای شدن آوند هم از دیگر علائم بیماری است . علاوه بر این ، بیماری ناشی از ورتیسیلیوم در هوای خنکتر ظاهر می‌شود ( نسبت به فوزاریوم ) برای تشخیص قطعی ورتیسیلیوم و فوزاریوم از یکدیگر بایستی حتماً اقدام به کشت آنها نمود . لازم به ذکر است تشخیص قطعی این دو پاتوژن از یکدیگر در مزرعه ممکن نیست. عامل بیماری دو گونه V.dahlia و V.albo - atrum  می‌باشد.

قارچ ورتیسیلیوم جزء قارچهای ناقص است و دارای کنیدیوم کنیدیوفر و سلول اسپوزا (Phialide ) می‌باشد. در V.albo-  atrumریسه سیاه (Drak mycelium) و در V. dahlia میکرواسکلرت بعنوان اندام مقاوم قارچ است. عوامل مختلفی در رشد یا ضعف بیماری ناشی از قارچ فوق مؤثرند که می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود :

1- میزان تحمل یا مقاومت واریته های گیاه میزبان
2- نژاد قارچ
3- مقدار اولیه مایه بیماری (اینوکولوم اولیه )
4- دما
5- استفاده از ارقام مقاوم ، تناوب با گیاهان غیر میزبان مانند غلات ، ضد عفونی
6- خاک خزانه ، آفتابدهی (Solarization) ، استفاده از غده سالم .

استروماتولایت  STROMATOLITE

قطعه ای از جلبک و گِل است که بیشتر در سواحل استرالیا یافت میشود. این قطعه در اثر فرسایش دریا به شکل قارچ در می آید.

 

 

 

 

قارچ دنبلان - دمبلان - طملان - نبات الرعد - سماروغ - شحم الارض - فطر- ترقاس

قارچ دنبلان با طبیعت سه هزار ساله از گران ترین مواد غذایی و دارویی جهان است.

قارچی است کروی شکل مانند غده که معمولا در زیر خاک رشد می کند. پوسته خارجی آن ناصاف و زگیل دار است. از نظر ابعاد بر حسب گونه های مختلف متفاوت است و از یک فندق تا حجم یک مشت دست گاهی هم به ندرت به اندازه یک طالبی است. این قارچ در گونه های مختلف به رنگهای قرمز تیره ، قهوه ای ، خاکستری ، سفید ، بنفش و سیاه دیده می شود ولی لذیذترین و بهترین آنها معمولا سیاه رنگ است.

به فارسی « دنبلان » و « دمبلان » و به آذربایجانی « طملان » و درکتب طب سنتی با نامهای « نبات الرعد » و نوعی « سماروغ » و « شحم الارض » و « نوعی فطر » آمده است. از قارچهای خوراکی زیر زمینی است که به فرنسوی انواع آن را به طور کلی Truffe و به انگلیسی Truffle گویند . انواع این نوع قارچ بیشتر در اروپا بخصوص در فرانسه می رویند . انواعی از دمبلان نیز در مناطق مختلفه ایران می رویند. این دو دسته دمبلان از لحاظ جنس مختلف هستند که شرح آنها در زیر داده می شود.

دمبلانهای اروپایی

این دمبلانها از راسته Tuberale طبقه Ascomycetes خانواده Tuberaceae هستند و اغلب آنها از رستنی های دارویی می باشند. این قارچها معمولا در عمق حدود سی سانتیمتری خاک به طور گروهی و نزدیک ریشه های گیاهان و درختها بخصوص درخت بلوط می رویند . سابقا در فرانسه مرسوم بود که زارعین توسط سگهای تربیت شده ، محل وجود این قارچها را در زیر خاک یافته و بیرون می آوردند.

معمولا هر دمبلان اروپایی شامل دو قسمت است. یکی پوسته ناصاف و زگیلی ان که دنگین و سخت و محتوی اسپرهای قارچ است. ودیگری گوشت آن که اغلب سفید رنگ می باشد ، ولی رنگهای تیره هم دارد.

دمبلانهای اروپایی دارای گونه های خوراکی اهلی و گونه های وحشی غیر خوراکی ولی در عین حال غیر سمی است.

دمبلان سیاه  Tuber Melanosporum :

پوسته ان ناصاف زگیلدار به رنگ تیره حنایی و رنگ گوشت ان پس از رسیدن بنفش تیره مایل به سیاه است. بزرگی آن در حدود یک تخم مرغ است. این دمبلان در پاییز می رسد و از بهترین و لذیذ ترین نوع دمبلان است.

۲) Tuber uncinatum : بزرگی آن متوسط ، پوسته خارجی سیاه خیلی ناصاف و ناهموار و رنگ گوشت آن قهوه ای است. این گونه نیز لذیذ و خوش طعم و خوش بو است و معمولا در پاییز می رسد.

۳) Tuber hiemale : پوسته خارجی مایل به سیاه ، غده آن کروی شکل ، بزرگی آن در حدود یک گردو می باشد این نوع نیز خیلی لطیف و لذیذ است و در ردیف دو گونه فوق می باشد.

دمبلان تابستانی  Tuber aestivum :

شکل غده ها متغیر، بزرگی آنها درحد یک گردو رنگ پوست سیاه و زگیلهای آن درشت است و سرانجام دمبلان کوهی tuber Montanum به طوری که گفته شد دمبلانهای اروپایی اغلب در نزدیکی ریشه درختان و گیاهان خاصی می رویند واین گیاهان را گیاهان دمبلانزا می نامند از جمله درختانی که بیشتر مورد علاقه دمبلان است دو نوع بلوط است.
یکی به نام علمی Quercus pubescens که از واریته ای از : Quercus robur sessiliflora می باشد و دیگری Quercus ilex و همچنین شاه بلوط Castanea vulgaris و فندق به نام علمی Corylus avellana و به طور کلی طبق مطالعاتی که یک گیاه شناس فرانسوی نموده است یکی از روشها برای شناسایی اراضی که دمبلان در آن وجود دارد ، وجود درختانی که ذکر شد وهمچنین گیاهان و درختانی نظیر زالزالک و سرو کوهی و ارس وگوجه وحشی و خمان صغیر یا اقطی و گل سنگها و بوصیر و بومادران و حلبوب و ابرون صغیرو نووعی سی سنبر یا سر پوله و ازربه واکلیل کوهی است.
خاکی که غنی از مواد آلی ، آهک ، پطاس ، اسید سولفوریک و پروکسیات دوفر باشد مناسبترین خاک برای رویش دمبلان است.

بلوط دمبلانزا Quercus pubescens در جنگلهای جنوب فرانسه و سایر مناطق اروپا می روید واواریته ای از آن به نام : Quercus pbescens Brot . var iberica Wenzig در جنگلهای شمال ایران نیز می روید.

این بلوط که به فرانسوی Chene pubescent و Chene blanc گفته می شود ، در دره تالار و در ارتفاعات فیروزکوه و گردنه گدوک و در نور و کجور و سیاه بیشه و در جنگلهای هرزویل انتشار دارد.

درخت بزرگی است با شاخه های خزی ، برگهای چرمی با تضار یس قوسی در کناره برگها . روی برگ صاف و براق به رنگ سبز تیره و پشت برگ سبز روشن پوشیده از کرک سفید است. نام محلی آن در حسن آباد دشت نظیر « سفید مازو » و « سفید بلوط » است . ملاحظه می شود که نام محلی آن نیز ترجمه طبیعی از نام فرانسه است.

Quercus ilex که آن را بلوط سبز Chene vert می نامند در اروپا می روید و در ایران فقط در باغها به عنوان زینت کاشته میشود. برگها با دندانه های تیز و ریز که در انتهای داندانه ها خار کوچکی است . روی برگ سبز تیره براق و پشت برگها کرکدار سفید است و معمولا تا سه سالگی خزان نمی کند. اغلب به صور درختچه استولیدر خاکهای قوی بلندی آن به ۱۵ – ۱۰ متر می رسد .

دمبلان در ایران

در ایران در اغلب مناطق از جمله فارس ، منطقه تهران و کوهستانهای شهرستان تهران ، آذربایجان ، خوی و غرب ایران درهمدان و کرمانشاه دمبلان می روید. دمبلانهای ایرانی مانند سایر دمبلانها در زیر خاک می رویند. نام محلی آن در کرمانشاه « چمه » و در آذربایجان « طملان » است. ، در تهران « دمبلان » نامیده می شود.

رنگ پوست آنها اغلب بر خلاف دمبلانهای اروپایی روشن و خاکستری روشن است و به بزرگی فندق تایک گردو و گاهی بزرگتر است.

این دمبلان را به فرانسوی Terfex و Tuffe de lion می نامند و به عربی « ترقاس » گفته می شود. این دمبلان ها از جنس متفاوتی با دمبلان ها ی اروپایی هستند. سه گونه از این دمبلان ها در ایران شناخته شده که نام علمی آنها به شرح زیر است:

۱)Terfezia aphroditis chatin که در سال ۱۸۹۷ در آذربایجان دیده شده است.

۲) Terfezia hafizii chatin که در فارس و اطراف تهران دیده شده است.

۳) Terfezia hanotauxii chatin که باز در سال ۱۸۹۷ در کوههای اطراف تهران شناسایی شده است.

از نظر ترکیبات شیمیایی و خواص و کاربرد دارویی خیلی شبیه قارچهای خوراکی هستند ولی این نوع قارچهای زیرزمینی بیشتر مصرف خوراکی دارند.

دنبلان کوهی ایران

گونه ای از نادرترین قارچ های دنبلان کوهی جهان دربرخی از مراتع شهرستان طارم شناسایی و در دانشگاه زنجان بررسی شده است. قارچ های دنبلان کوهی با گیاهان مرتعی همزیستی دارد. قارچ دنبلان کوهی در سال های پر باران و فصل پاییز و نیز از اول اسفند تا نیمه اول فروردین در مراتع شهرستان طارم رشد می کند و از شکاف و ترک های ویژه ای که در خاک ایجاد می کند شناسایی و جمع آوری می شود. بیش از 15 نوع پروتئین در این قارچ ها شناسایی شده است. قیمت قارچ های دنبلان کوهی در کشورهای فرانسه , ایتالیا و انگلیس هر کیلو 100 تا 200 دلار است . پرورش آزمایشگاهی قارچ دنبلان کوهی هنوز در محافل علمی و تحقیقاتی جهان میسر نشده است. 

قارچ دنبلان در لغت نامه  

قسمی از سماروغ ماکول که بدون ساقه و بدون ریشه در زیر زمین پدید می آید. (ناظم الاطباء). از ترکی طُمَلان . قسمی قارچ که در زیر زمین تولید شود به رنگ سرخ تیره اغبر. کماة. نبات الرعد. سماروغ . شحم الارض  [ از تیره های نوعی قارچ ] دنبلان که آسکهای آنها داخلی است و اطراف آنها را کلافه قارچ کاملاً فراگرفته است . (از گیاه شناسی گل گلاب ص 166). دنبلانها معمولاً دسته دسته در عمق30 سانتیمتری در خاک و نزدیک به ریشه های گیاهان و درختها می رویند. کاشت آنها نتیجه مفید نداده است ، ولی به حالت طبیعی در بسیاری از زمینهای معتدل دیده می شوند و آنها را به وسیله سگ یا خوک پیدا می کنند. (از دایرةالمعارف فارسی ).

قارچ بادکنکی   Lycoperdon Bovista

این قارج بصورت وحشی در سراسر اروپا می روید و بخش های قابل استفاده آن بخش پایینی قارچ است.

در پزشکی این قارچ به عنوان منعقد کننده خون استفاده می شود. این گیاه به هنگام رشد تمام هاگ خود را درون بافت قارچی ( پریدوم ) خود حفظ می کند و پس از رسیدن رنگ آن از سفید مایل به زرد به قهوه ای تبدیل می شود در این هنگام قارچ منفجر میشود و هاگ ها از درون آن به اطراف پراکنده میشوند . طعم قارچ اسفنجی جوان با ذائقه مردم بیشتر مناطق اروپا مانند منطقه گالیک در ارتفاعات اسکاتلند سازگار است و آن را  به عنوان غذا مصرف می کنند . این گیاه پس از رسیدن دیگر قابل خوردن نیست و تنها برای انعقاد خون مورد استفاده قرار می گیرد . این قارچ در انعقاد سریع خون بسیار موثر است . در گذشته این گیاه را به عنوان مشعل برای دور کردن زنبورهای عسل و جمع آوری عسل آتش می زدند.

قارچ دریایی

یک قارچ استثنایی که در آب فوق العاده شور بحرالمیت زندگی می‌کند ممکن است در آینده راهکارهای ژنتیکی جدیدی را ایجاد کند که به واسطه آن بتوان گیاهان کشاورزی مقاوم در برابر نمک تولید کرد. این قارچ که Eurotium herbariorum نامیده می‌شود می‌تواند میزان شوری غیرقابل باور بحرالمیت که ۳۴۰ گرم در لیتر _ یعنی ۱۰ بار شورتر از آب اقیانوس- است را تحمل کند.

اکثر ارگانیسم‌ های کره زمین نسبت به نمک بسیار کم تحمل هستند و در صورتی که در معرض مقدار زیادی از آن قرار گیرند آب خود را از دست داده و خشک می‌شوند. اما پژوهشگران به دلیل اینکه میزان شوری خاک در برخی از نقاط جهان در حال افزایش است به تولید گیاهان کشاورزی مقاوم در برابر نمک علاقه نشان می‌دهند. زمین‌هایی که نیاز به آبیاری مداوم دارند به تدریج شورتر شده و بازدهی محصول کاهش می‌یابد.

یکی از شیوه‌هایی که سلول‌ها به استرس ناشی از نمک واکنش نشان می دهند تولید گلیسرول است که به جلوگیری از مهاجرت آب به خارج از سلول کمک می‌کند.

پژوهشگران یک ژن به نام EhHOG که با تولید گلیسرول در این قارچ‌ها مرتبط است را جدا کرده و آن را به درون مخمر آبجو (Saccharomyces cerevisiae) وارد کردند. این محققین دریافتند که این مخمر قادر است در مقایسه با مخمرهای عادی نمک بیشتری را تحمل کند و همچنین در مقابل حرارت‌های بالا و پائین و پروکسید هیدروژن مقاومت بیشتری نشان دهد.

محققین می‌گویند اگر بتوان این ژن را به درون یک گیاه وارد کرد ممکن است در نهایت از آن برای افزایش مقاومت گیاهان کشاورزی در برابر استرس استفاده کرد. آنها همچنین اضافه می‌کنند که ژن‌های دیگرکه در سایر ارگانیسم‌های بحرالمیت وجود دارند نویدبخش هستند. اما بعضی از محققین میگویند قارچ‌ها با گیاهان

کشاورزی تفاوت زیادی دارند و دلیلی وجود ندارد که تصور کنیم این ژن مفید است. مقاومت در مقابل نمک احتمالاً یک ویژگی است که چندین ژن در آن دخالت دارند و بعید است که با پیوند زدن یک یا دو ژن بتوان محصولاتی با مقاومت بیشتر در مقابل نمک تولید کرد.

دانش قارچ شناسی یا مایکولوژی علم بسیار پیچیده و مشکلی است، البته منظور این نیست که هیچ کس این امکان را ندارد که دسته ای از مهمترین و معروف ترین قارچها را بخوبی بشناسد و در بهار یا تابستان بتواند قارچهای سمی را از غیر سمی جدا نموده و قارچهای مفید خوراکی را جمع آوری کند، بلکه باید توجه داشت که مسمومیت های قارچی از خطرناکترین مسمومیتها محسوب گشته و در حقیقت از آنجائیکه بطور کلی هیچ عاملی کاملاً بارز و غیر قابل استثنائی برای شناسائی قارچهای خوراکی از سمی وجود ندارد ، مهمترین نکته شناسائی دقیق آنها می باشد.

سابقاً گفته می شد که قارچهای سمی دارای حلقه نیستند و دارای بوی نا مطبوع هستند و درصورت تکه تکه شدن تغییر رنگ میدهند و در مجاورت با نمک ها زرد می شوند. اگر سکه نقره در مجاورت آنها قرار گیرد سیاهرنگ می گردد و چنانچه با پوست پیاز تماس پیدا کنند پیاز رنگ قهوه ای بخود می گیرد. قارچهای سمی دارای طعم قابض می باشند.
بطور کلی این گونه نظریات، پایه علمی در تفکیک و شناسائی گونه قارچ های سمی از خوراکی نداشته و نه تنها ارزشی ندارد بلکه گاهی سبب ایجاد مسمومیت های خطرناکی نیز می شود.

قارچهای تازه اعم از سمی یا خوراکی موجب تغییر رنگ سکه نقره یا پیاز نمی شوند مگر آنکه در حال فساد باشند، قارچهای در حال  فساد به مواد گوگردی تبدیل شده و سبب تغییر رنگ نقره می گردند.

با آنکه بعضی ازقارچهای خوراکی دارای حلقه میباشند، معذالک وجود حلقه را نمی توان از اختصاصات آنها دانست چه تمام آمانیتا های کشنده نیز دارای حلقه کامل هستند.

توجه به طعم قابض بودن آنها نیز صحیح نیست زیرا برای مثال قارچ مرگ آور (آمانیتا سیترینا) تقریباً بدون مزه بوده و هیچ گونه بوی نامطبوعی ندارد.

باید تأکید کنیم که هیچ وسیله ای برای شناسایی قارچ های سمی وجود ندارد. آبی شدن یا سیاه شدن محل شکستگی قارچ فقط در اثر قرار گرفتن مواد در مجاورت هوا حاصل می شود و مشتقات اکسید شده رنگی را می دهد.

سیاه شدن سکه نقره ای که گاهی در آب پختن قارچ قرار می دهند نشان می دهد که قارچ ها کاملاً تازه نیستند و اسیدآمینه گوگرد دار آنها مولکول H2S  آزاد نموده که تولید سولفور نقره را که سیاه رنگ است می نماید.

هیچگونه قانون و یا تست علمی (خارج از آزمایشگاهی) وجود ندارد که بطور دقیق ایمن بودن و یا سمی بودن قارچها را معین سازد. شکل ظاهری، رنگ و طعم در سمی بودن قارچها تعیین کننده نمی باشد. شناسایی قارچهای سمی از غیر سمی حتی برای قارچ شناسان کارکشته نیز امری دشوار است. برخی افراد حتی با مصرف قارچهای خوراکی و غیر سمی دچار واکنش آلرژیک (حساسیتی) می گردند.

عمل پختن باعث خنثی شدن مواد سمی موجود در برخی از قارچهای سمی می شود، اما در برخی دیگر از قارچهای سمی حتی پختن (به هر طریق و مدت زمان) نیز در بی اثر کردن سم آنها بی نتیجه است. برخی قارچها زمانی که همراه با مشروبات الکلی مصرف می شوند ایجاد مسمومیت شدید میکنند. مصرف برخی قارچها برای انسانها بی خطر بوده اما در حیوانات ایجاد مسمومیت می کنند و برعکس.

به صرف مشاهده مصرف قارچها توسط حیوانات نمی توان به غیر سمی بودن آنها برای انسان مطمئن بود. برخی قارچهای تازه روییده غیر سمی هستند، اما وقتی بالغ و یا پیر می شوند سمی می گردند.

مهمترین راه تشخیص قارچ های سمی بر پایه دلایل علمی

1. صفات ظاهری قارچ ها: آمانیتاهای کشنده همگی دارای وولو و مشخصات دیگر می باشند که در قسمت طبقه بندی قارچ های سمی به آنها اشاره گردیده است.

2. خصوصیات میکروسکپی قارچ ها: شامل شکل اسپورها که در قسمت طبقه بندی قارچ های سمی بیان گردیده و بوسیله رنگ اسپرها که معمولاً آنها را به سفید، صورتی، قهوه ای ، ارغوانی و سیاه تقسیم نموده اند شناسائی می نمایند. علاوه بر این ساختمان و اندازه اسپرها نیز در تشخیص قارچ ها مؤثر می باشند.

3. آزمایش های شیمیائی قارچ ها: سولفات فروبر بوی آمانیتا فالوئیدی بی اثر ولی آمانیتاویروزار را قهوه ای می سازد و محلول پطاس با آمانیتا فالوئیدس تغییر رنگ نمی دهد، در صورتیکه با آمانیتاویروزا به رنگ زرد در می آید. اسید سولفورو آمانیتافالوئیدس را به رنگ قهوه ای روشن در می آورد. اسید سیتریک ، آمانیتافالوئیدس را به رنگ سبز روشن، آمانیتاویروزا را به رنگ سبز تند و آمانیتاسیترینا را به رنگ خرمائی در می آورد.

4. آزمایش های طیف سنجی قارچ ها: ترکیبات اغلب قارچ های سمی بخصوص آمانیتاها را بوسیله روش های طیف سنجی مثل IR  و UV غیره می توان تشخیص داد.

5. استفاده از روشهای کروماتوگرافی: بوسیله روش های کروماتوگرافی مثل تین لایرکروماتوگرافی و غیره می توان برخی از واکنشهای رنگی مواد سمی آمانیتاها و سایر قارچ های سمی را تشخیص داد.

قارچ و صنعت

این گروه را مخمرها تشکیل می دهند که بصورت عوامل تخمیر مورد استفاده قرار می گیرند.

در صنایع غذایی ، ساختن مشروبات الکلی، آبجو، نان و پنیر.

در صنایع ، تهیه الکل، مواد خوراکی، کشاورزی، صنایع کاغذسازی و کنسروسازی.

در پزشکی ، ساخت انواع آنتی بیوتیک ها.

در کشاورزی ، بعضی از قارچ ها با انجام فعالیتهای شیمیایی و تجزیه مواد در خاک اقدام به سم ‌زدایی (detoxification) می‌کنند.

در کارهای تحقیقاتی ، از قارچ ها بطور گسترده‌ای در این موارد استفاده می‌شود. قارچ ها را تحت عنوان کارخانه مهندسی ژنتیک هم می‌گویند. از قارچ هایی که روی آنها تحقیقات وسیع در ژنتیک صورت گرفته، می‌توان به قارچ نوروسپورا  اشاره کرد. قارچ ها در فرایندهای صنعتی و غذایی نظیر تهیه نان و تهیه پنیر نقش دارند. قارچ هایی که مواد قندی را تخمیر کنند، قارچ قندی یا ساکارومیست نامیده می شوند. از قدرت تخمیری قارچ های قندی در ایجاد الکل ، گاز کربنیک و تخمیر مواد در صنایع متعدد استفاده می‌کنند. در سالهای اخیر با روشهای اصلاح نژاد و انتخاب نژاد بهتر توانسته‌اند انواعی از مخمرها را که امتیازات بیولوژیکی زیادی نسبت به نژادهای وحشی داشته، طعم و مزه فراورده ‌ها را مطبوع‌تر می‌سازند، بدست آورند. ارزش غذایی مخمرها به علت داشتن مقدار قابل توجهی اسیدهای آمینه ، ازت ، فسفر ، ویتامینهای C و D است. در کشور چین به عنوان جبران مواد پروتئینی ، به جیره غذایی افراد از این قارچ ها اضافه می‌کنند. امروزه از قارچ های جنس آسپرژیلوس در تخمیر مواد غذایی زیاد استفاده می‌شود. فرآورده ‌های مختلفی از قارچ ها بدست می‌آید که از این فرآورده ‌ها به اسید های آلی نظیر اسید سیتریک ، اسید گلوکونیک و اسید ایتاکونیک ، می‌توان اشاره کرد.

سیتولوژی قارچ ها

در قارچ ها دیواره سلولی وجود دارد. هسته ‌ها کوچک و قابل رویت با میکروسکوپ نوری می‌باشند. غشای هسته دو لایه بوده و حاوی منافذی است. به هنگام تقسیم میتوز ، غشای هسته ناپدید نمی‌گردد هستک ها نیز به هنگام تقسیم باقی می‌مانند. ولی در هنگام تقسیم میوز غشای هسته و هستک ها ناپدید می‌گردند. شبکه آندوپلاسمی در قارچ ها نیز از دو غشای موازی هم تشکیل می‌یابد.

شبکه آندوپلاسمی در سلولهای جوان مشخصا دیده می‌شوند ولی در سلولهای مسن‌تر جزئی و کم بوده و یا ممکن است قابل رویت نباشد. ریبوزومها نیز وجود داشته و پراکنده در سیتوپلاسم سلولی می‌باشند. در سلولهای قارچی میتوکندری هم یافت می‌شود. دستگاه گلژی نیز وجود داشته و از واحدهای دیکتیوزومی تشکیل می‌یابد. واکوئلها در سلولهای جوان به تعداد زیاد و در سلولهای مسن‌تر به تعداد کم ولی اندازه بزرگتر دیده می‌شود. مواد ذخیره‌ای در سلولهای قارچی عمدتاً در فرم گلیکوژن و چربی می‌باشد.
 
ریخت شناسی قارچ های تک سلولی

در قارچ هایی که تک سلولی‌اند پیکره قارچ از یک سلول تشکیل می‌یابد یا ممکن است پیکره قارچ به صورت پلاسمودیوم باشد. پلاسمودیوم یک توده سیتوپلاسمی چند هسته‌ای و فاقد دیواره سلولی است. در غالب قارچ ها اندام رویشی از ساختمان لوله‌ای به نام هیف و یا ریسه تشکیل شده است. هیف ها شفاف و میکروسکوپی‌اند و قطر آنها متغیر است. هیف ها در جهات مختلف رشد می‌یابند. رشد اصلی هیف از بخش انتهایی آن انجام می‌گیرد. به مجموعه هیف ها میسیلیوم اطلاق می‌گردد.

دیواره عرضی در هیف های دیواره‌دار وجود داشته به نام سپتوم نامیده می‌شود. دو نوع دیواره عرضی در ساختمان هیف های دیواره‌دار قابل تشخیص است.

دیواره اولیه یا اصلی: که این دیواره همزمان با تقسیم سلولی تشکیل می‌گردد.

دیواره نابجا: که به تقسیم سلولی مربوط نبوده ممکن است در محل آسیب دیدگی برای ترمیم ایجاد گردد یا برای جدا ساختن بخش مسن هیف از بخش جوان تشکیل گردد یا دیواره‌ای که برای تشکیل اندام‌های زایشی بوجود می‌آید.

هیف ها ممکن است دیواره ‌دار باشند Septatehypha یا بدون دیواره عرضی None Septatehypha که در هیف های دیواره دار، دیواره ممکن است شدیداً متخلخل باشد در فرم پلاسمودسما و یا ممکن است ناقص تشکیل شود.

ساختمان رویشی در قارچ ها

ساختمان رویشی یا پیکره قارچ ها به نام تال (Tallus) نامیده می‌شود در اغلب قارچ ها تال مجموعه‌ای از هیف ها یا ساختمان میسیلیومی است. هیف ها وقتی در هم تنیده می‌شوند بافتی را ایجاد می‌کنند که به نام پلکتانشیم نامیده می‌شود.

انواع ساختمان رویشی

پروزئانشیم: از هیف های موازی‌ هم تشکیل می‌یابد و بافت همبند سستی را بوجود می‌آورد.

پسودو پارانشیم: بافتی است که در ‌آن طول و عرض هیف ها یکی شده و ساختمان شبه پارانشیمی تشکیل می‌گردد که خیلی شبیه پارانشیم گیاهان عالی است.

استروما: ساختمان تشک مانند داشته با ساختار پروزئانشیمی که درون یا بر سطح آن ساختمان زایشی تشکیل می‌گردد.

اسکلروتیوم: ساختمان دیگری است با بافت پسودو پارانشیمی که در شرایط نامساعد تشکیل می‌گردد و پس از مساعد شدن شرایط می‌تواند جوانه زده و مجددا رشد کند.

ریزومورف: ساختمان دیگری است که در شرایط نامساعد تشکیل و در قارچ های بازیدیومیستی دیده می‌شود. از دستجات بلند و موازی هیف تشکیل می‌گردد. بخش انتهایی ریزومورف حالت مریستمی دارد. هیف های لایه بیرونی از نظر دیواره سلولی و محتوای درون سلولی تغییراتی پیدا کرده و کدرتر می‌شوند. ریزومورف نیز با مساعد شدن شرایط می‌تواند مجددا رشد نماید.

روشهای اخذ غذا در قارچها

قارچ های پروتوتروف: قارچ های پروتروف قارچ هایی هستند که با استفاده از ترکیبات آلی موجود در ویتامین های مورد نیاز خویش را سنتز می‌کنند.

قارچ های اگزوتروف: قارچ های اگزوتروف نیازمند ویتامین های از قبل سنتز شده می‌باشند که باید در اختیار آنها قرار گیرد.

قارچ های ساپروفیت: این قارچ ها روی مواد در حال پوسیدن زندگی می‌کنند. هیف مستقیما با مواد غذایی تماس حاصل می‌کند و پس از تجزیه مواد غذایی از راه انتشار این مواد را جذب می‌نماید.

قارچ های انگل: میسیلیوم قارچ های انگل برای تامین مواد غذایی مورد نیاز یا بر روی موجود میزبان می‌روید یا آنکه وارد نسج می‌گردد. قارچ های انگلی درون سلولی مستقیما مواد غذایی داخل سلول را از طریق دیفوزیون جذب می‌کند. قارچ هایی که زندگی بین سلولی دارند، تشکیل اندام های مکنده می‌دهند.

برای قارچهای سمی طبقه بندی های متعددی در نظر گرفته شده ولی چون هنوز ترکیبات فعال شیمیائی بسیاری از قارچهای سمی بطورکامل شناخته نشده و از نظر علم گیاه شناسی تشخیص آنها مشکل است لذا آنها را بر طبق خواص فیزیولوژی اثرات و علائمی که روی اندامهای مختلف بدن انسان بجا میگذارند به چهار دسته اصلی و چند دسته فرعی تقسیم نموده اند:

چهار دسته اصلی عبارتند از:

1- قارچ هائی که روی پروتوپلاسم اثر سمی دارند

این دسته از قارچهای سمی به 3 دسته به شرح زیر تقسیم میشوند.

الف – قارچ هایی که حاوی مخلوطی از زهرهای پپتیدی هستند

آگاریکاسه نوع آمانیتا

این قارچها معمولاً حاوی اسپرهائی میباشند که علاوه بر این که در تکثیر و تولید مثل قارچها اهمیت خاصی دارند در شناسائی و تعیین انواع قارچهای کلاهدار نیز رل مهمی را ایفا می نمایند. این اسپرها که اندازه آنها بین10 تا 40 میکرون می باشد بطور مختلف صاف، ناهموار ، ماسه ای ،(پوشیده از نقاط ریز شنی شکل)، نقطه چین، غده دار، دمل دار(زگیل پهن و خوابیده)، خاردار، زگیل دار، قوزدار، چند ضلعی، چند وجهی، شیاردار، مشبک و بالاخره مشبک حفره دار دیده می شوند.

باید توجه داشت علاوه بر اینکه این ترکیبات سطح قارچی اسپورها در شناسائی جنس قارچها دخالت دارند، در امر شناسائی گونه های آنها نیز مؤثر می باشند. مثلاً شکل این اسپورها در انواع گونه های آمانیتا که جزء مهمترین قارچهای سمی میباشند، در شناسائی علمی آنها نقش ویژه ای را ایفا می نمایند. علاوه بر شکل اسپورها ساختمان و رنگ این اسپورها نیز با هم متفاوت می باشند.

این قارچها حاوی مخلوطی از زهرهای پپتیدی هستند که برای اولین بار در انواع آمانیتاها و قارچهای دیگر از تیره آگاریکاسه یافت شده اند. این قارچها با داشتن اسپرهای سفیدرنگ، وجود حلقه، پوشش، جیل های آزاد و پولک ها مشخص شده اند.

اخیراً تعدادی از این زهرها در بعضی از انواع قارچ های گالرینا که دارای کارپوفورهای مشخص نیستند و اسپر آنها به رنگ زرد مایل به قهوه ای می باشد دیده شده اند و انواع مختلف آنها را می توان بوسیله میکروسکپ مشخص نمود. تقریباً حدود10 تا 12 نوع پپتید حلقوی در این قارچ ها مشخص شده اند که مهم ترین آنها عبارتند از : فالوئیدین ، فالوئین و آلفا ، بتا و گاما آمانیتین که مقدار آنها در قارچ های این گروه متفاوت می باشد.

آمانیتا فالوئیدس :

این قارچ با داشتن کلاه گوشتی شکننده با حاشیه صاف و صیقلی، مشخص میگردد. که ابتدا کروی یا تخم مرغی شکل و سپس پهن و گسترده شده و اندازه آن به 6 تا 12 سانتی متر می رسد. در سطح آن خطوط ظریف و پر رنگی وجود دارد. بعلاوه در سطح کلاه آن گاهی تکه های بزرگی که از بقایای ولواست دیده می شود. این قارچ ابتدا بی بو بوده ولی به مرور بوی گل سرخ خشک شده را پیدا می نماید. اسپورهای این قارچها تقریباً کروی شکل و سفید رنگ بوده و با محلول ید به رنگ آبی در می آید. این قارچ گر چه از لحاظ رنگ متغیر است ولی از نظر وضعیت و شکل ظاهری بسیار ثابت می باشد. منظره معمولی کلاه آن به رنگ زرد مایل به سبز است که در سطح آن خطوط شعاعی ظریف و تیره دیده می شود. این خطوط گاهی در اثر باران یا سایر عوامل جوی بی رنگ می گردند. این قارچ در تابستان در زمین های رسی، آهکی، زیر درختان اسانس دار میروید.

آمانتیاورنا :

این قارچ دارای کلاه نازکی است که ابتدا تخم مرغی شکل بوده و سپس گسترده میشود. در آخر کمی فرورفته و به رنگ سفید، در وسط قرمز روشن در می آید. اندازه این قارچ به 5-8 سانتی متر می رسد. پایه در آغاز توپر و به مرور تو خالی میگردد و در قاعده دارای پیاز تخم مرغی شکل و در ناحیه فوقانی حاوی حلقه کامل سفید رنگی است که به طرف پائین خم می شود. روی حلقه لکه یا خال های فلس مانند کوچکی وجود دارد که به سختی مشاهده می گردد. ولونازک و به رنگ سفید یا حنائی میباشد و همواره، مانند غلافی، پیاز را در بر می گیرد.

آمانیتاویروزا :

این قارچ دارای کلاه مخروطی است که به مرور گسترده می شود ولی همیشه در وسط برجسته بوده و هیچگاه مقعر یا فرو رفته نمی گردد. اندازه آن به 6 تا 10 سانتی متر و ضخامتش به 8- تا 12 میلی متر می رسد و خیلی به راحتی از کلاه خود جدا می گردد.

روی پا به کمی پائین تر از کلاه حلقه بی دوام و در قاعده آن غلافی (ولو) سفید رنگی دیده میشود. کلاه گوشتی آن به رنگ سفید بوده و دارای طعم نسبتا    ً نا مطبوع و تهوع آوری است. اسپورها سفید و کروی شکل بوده و با محلول ید ایجاد رنگ آبی مینمایند. این قارچ هنگام تابستان و پائیز در اغلب زمین های سیلسی و ماسه ای جنگلهای مناطق کوهستانی می روید.

آمانیتابیسپوریژرا :

این قارچ که ابتدا دارای کلاه کروی شکل بوده و سپس به مرور گسترده میگردد دارای رنگ سفید می باشد و اندازۀ آن به 4 تا 6 سانتی متر می رسد. پایه آن محکم، سفید ، صاف و باریک بوده و طول پایه از بالا به پائین قطور گشته و در قاعده به یک پیاز تخم مرغی شکل ختم می شود.

حلقه این قارچ سفید رنگ، نازک و مخطط بوده و غلاف آن سفید و محکم می باشد و قسمت پیاز را در بر می گیرد. و در بعضی مواقع بطور نامنظم تقسیم می گردد. رنگ کلاه آن سفید و نازک بوده و بی مزه می باشد. اسپورهای آن سفید، کروی شکل می باشد و با محلول ید ایجاد رنگ آبی می نماید. این قارچ هنگام بهار یا تابستان در جنگلهای پوشیده از بلوط یافت می شود.

آمانیتا بونی سنس :

این قارچ مدتها با آمانیتا فالوئیدس اشتباه می شد ولی بعداً ثابت شد که حاوی ترکیبات سمی فوق الذکر نمی باشد، لذا  هنوزاز نظر علمی سمیت آن کاملاً ثابت نشده است . بنظر می رسد حاوی یک الکالوئید ناشناخته ای است که تصور می شود سمی باشد. اخیراً سموم این گروه بخصوص آلفا و بتا آمانیتین در بعضی انواع قارچهای گالرینا اوتومنالیس، گالرینا مارژی ناتا و گالرینا ونناتا یافت گردیده که بوسیله داشتن اسپورهای زرد رنگ تا حدودی از قارچهای آمانیتاها مشخص می گردند. باید توجه داشت خطر مرگ و میر این قارچ ها زیادتر از انواع آمانیتا می باشد. چون تشخیص آنها مشکل و از طرف دیگر به مقدار زیاد در چمن ها و علف ها دیده می شوند، که در دسترس افراد می باشد.

ب - قارچهائی که دارای سم جیرومترین می باشند:

یکی از سم های پروتوپلاسمیک جیرومترین می باشد که خطر و درجه مرگ و میر آن کمتر از سموم آمانیتا است ولی قادر به کشتن انسان می باشد، این سم در انواع قارچهای فالس مورل بخصوص در گونه های هلولااسکولانتا، هلولاجی کازوهلولا آندروودی وجود دارند.

اختصاصات ماکروسکپی و میکروسکپی هلولاها:

این دسته از قارچها فاقد تیغه می باشند و تشخیص آنها از روی سطح چتری که یکنواخت یا کاملاً چین خورده است و شبیه به مغز گوسفند میباشد ولی هرگز سوراخدار نیست صورت می گیرد. درازا و پهنای این قارچها در حدود 3 تا 8 سانتی متر  بوده و به رنگ قهوه ای حنائی یا قهوه ای شکلاتی می باشند و از قسمت تحتانی بطور نا مشخص به 3 تا 5 قطعه متصل به پایه تقسیم می شوند. پایه قارچ ضخیم و به اندازه کلاه یا کوچکتر از آن می باشد و کم و بیش متورم است که در بالا گاهی دارای چند شکاف می باشد.

رنگ آن ابتدا سفید ولی به مرور حنائی یا کرم می گردد. قسمت کلاه این قارچ حلقه حلقه، نازک، نرم و دارای بو و طعم مطبوع است و به سرعت فاسد می گردد. اسپور آنها بیضی شکل، بیرنگ و صاف می باشد که بدینوسیله از سایر قارچهای کلاهدار دیگر مشخص می گردد. این قارچها هنگام بهار به حالت کلنی در جنگلهای پوشیده از خزه که دارای حالت ماسه ای و درختان تیره مخروطیان می باشند می رویند.

مطالعات جدید نشان داده که سم اصلی انواع قارچهای هلولاجیرومترین یا استا آلدهیدان- متیل ان- فرمیل هیدرازون میباشد . بطور کلی این سم خیلی فرار می باشد و به همین علت اگر انواع این قارچها را خشک یا کمی حرارت دهند قابل خوردن می باشد.

سایر انواع قارچهای این دسته دارای ترکیبات سمی دیگری هستند که هنوز بطور دقیق مشخص نشده است. اثرات فیزیولژی این قارچها بیشتر روی سلولهای کبدی می باشد ولی بر روی سیستم گردش خون اعصاب مرکزی نیز مؤثرند.

تقریباً زمان پنهانی بین خوردن این قارچها و شروع اولین علائم مسمومیت 6 تا 10 ساعت می باشد. این علائم خیلی شبیه به قارچهای آمانیتا می باشد ولی اثرات مسمومیت آن کمتر است. درجه مرگ و میر با این قارچ 2 تا 4 درصد بوده و معالجه آن شبیه به مسمومیت با آمانیتا می باشد.

ج – قارچ هائی که دارای سم اورلانین می باشند:

دسته دیگر از سموم پروتوپلاسمیک گونه های قارچهای کورتی ناریوس از دسته آگاریکال می باشد.ترکیب فعال این قارچ ها بیس اکسید- تتراهیدروکسی پی پپریدیل می باشد که تحت نام عمومی اورلانین نامیده می شود.

اختصاصات ماکروسکپی و میکروسکپی کورتینا ریوس اورلانوس:

این قارچ یکی از گونه های کورتسی ناریوس می باشد که دارای کلاه محدب زنگوله مانند،گوشتی و پرده عنکبوتی شکل است. ابتدا حنائی و سپس خرمائی مایل به قرمز شده و به بزرگی 3 تا 8 سانتی متر می رسد و دارای حاشیه نسبتاً نازکی است که در جوانی بطرف داخل خم می گردد. سطح آن را پوشش مخملی نازک پوشیده از کرک تشکیل می دهد. پایه این قارچ توپر، فیبری، یکنواخت و گاهی در قسمت قاعده کمی نازکتر میباشد. این قارچ دارای اسپورهای طویل تقریباٌ دوکی شکل قهوه ای یا قرمز رنگ می باشد. گوشت کلاه قارچ کمی ترش مزه بوده و به رنگ حنائی مایل به زرد می باشد. و از آن بوی ترب و شلغم استشمام می گردد.

این قارچ در جنگل ها  و زمین های سیلیس به سرعت رشد میکند. اولین علامت مسمومیت عبارت از احساس تشنگی شدید که شخص مسموم مجبوراست روزانه چندین لیتر آب بنوشد، و بدنبال آن اختلالات گوارشی، سردرد، دردبازو و عضلات، اسپاسم و از دست دادن هوش و حواس عارض می گردد. در مورد مسمومیتهای شدید ضایعات کلیوی ظاهر شده و مرگ ممکن است پس از چند هفته یا بیشتر به سراغ شخص مسموم آید. ولی در موارد مسمومیتهای سبکتر مریض را می توان تا چند ماه تحت مراقبتهای مخصوص نگاهداشت تا بحالت اولیه برگردد. در هر حال آمار نشان داده است که درجه مرگ و میر آن 15 درصد میباشد و علت مرگ و میر بیشتر مربوط به زمان پنهانی و طولانی آن می باشد که بین خوردن این قارچ و شروع اولین مسمومیت با آن 3 تا 14 روز طول می کشد. معالجه مسمومیت با این قارچ بصورت کمکی (سمپوماتیک) بوده و باید توجه و مراقبتهای خاصی جهت حفظ و اعمال کلیه ها و غیره انجام پذیرد.

2. قارچ هائی که روی سیستم اعصاب مرکزی مؤثر می باشند

این دسته از قارچ های سمی که تحت عنوان سموم اعصاب نامیده شده اند به 3 دسته به شرح زیر تقسیم می شوند.

الف- قارچ های سمی که محتوی موسکارین می باشند.

قارچ آمانیتاموسکاریا :

قارچ آمانیتاموسکاریا ظاهری قشنگ و زیبا دارد. کلاه این قارچ ابتدا کروی شکل است، سپس محدب و بالاخره گسترده شده و به رنگ قرمز تند یا نارنجی در می آید و در سطح آن زگیلها یا فلسهای سفیدی وجود دارد که گاهی در اثر باران از بین میرود. پایه آن بلند، محکم و گاهی باریک بوده و ولو خرد شده ای دارد که گاهی هم وجود ندارد. اسپورها تخم مرغی شکل، صاف و بی رنگ بوده و در مقابل محلول ید واکنش نشان نمیدهند. این قارچ از اواخر تابستان تا اواخر پائیز زیر درختان غان و تیره مخروطیان می روید.

رنگ آمانیتاموسکارینا بر حسب اقلیمها متفاوت و متغیر است. این قارچ به رنگ قرمز، لیموئی و نارنجی دیده می شود.

ماده موسکارین از نظر ساختمان شیمیائی یک ترکیب کواترناری می باشد که برای اولین بار آنرا از قارچ آمانیتاموسکاریا جدا نموده اند.

موسکارین علاوه بر این قارچ در سایر گونه های وابسته دیگر مثل آمانیتاپنترینا ، بولتوس، لپی اوتا، هبلوما و روسولا و غیره گزارش شده است، و از طرف دیگر بعضی گونه های کلیتوسیب بخصوص اینوسیب حاوی مقدار قابل ملاحظه ای موسکارین می باشد.

قارچ اینوسیب پاتویالاردی :

مقدار موسکارین این قارچ همانطور که ذکر شد نسبت به گونه های دیگر اینو سیب ها زیاد می باشد و بدین ترتیب مسمومیتهای شدید ایجاد می نماید. این قارچ با داشتن کلاه گوشتی، نسبتاً ضخیم ، در آغاز مخروطی یا زنگوله مانند بوده و سپس با حفظ برجستگی وسط بطور نامتساوی گسترده می شود و اندازه آن به 5/2 تا 9 متر می رسد. این قارچ در جوانی سفید یا کرم رنگ است ولی به مرور یا پس از چیده شدن رنگ خاکستری و یا قرمز روشن بخود می گیرد. پایه آن نسبتاً استوانه ای شکل، توپر، کاملاً فیبری بوده و در بالا قرمز روشن و در پائین تقریباً سفید می باشد. این قارچ دارای طعم نسبتاً شیرین و بوی میوه جات می باشد. اسپورهای این قارچ تخم مرغی شکل یا دوکی شکل می باشد و به رنگ قهوه ای مایل به قرمز دیده می شود. این قارچ در تابستان و پائیز بطور مجتمع و بیشتر در جنگلهای خشک و اطراف جاده ها و در زیر درختان می روید.

قارچ کلی توسیب ری ولزا :

این قارچ که گونه ای از گلی توسیب ها می باشد دارای مقدار قابل ملاحظه ای موسکارین است که پرهیز از آن الزامی می باشد.

این قارچ با داشتن کلاه مخصوصی که ابتدا محدب و به مرور گسترده شده و سرانجام به شکل قیف در می آید مشخص میگردد. ارتفاع این قارچ به 5 تا 11 سانتی متر می رسد و اندازه کلاه آن نیز 5 تا 8 سانتی متر است که پرده نازک و سفید رنگی سطح آنرا می پوشاند، که در برخی نقاط از بین می رود. گوشت کلاه آن سفید و در زیر کوتیکول کمی مایل به قرمز و دارای بوئی مطبوع می باشد. تیغه ها بهم فشرده، رنگ قرمز بسیار روشن و کمی روی پایه کشیده شده است. اسپورها بیضی شکل سفید و یا بیرنگ میباشند. این قارچ در علفزارها، حاشیه جنگلها و کنار جاده ها می روید. علائم مسمومیت با موسکارین معمولاً 25 تا 30 دقیقه بعد از خوردن قارچ ظاهر خواهد شد و بعلت همین دوره کمون کوتاه به آسانی از سایر مسمومیت ها بخصوص گونه های آمانیتا ها تشخیص داده می شود.

در این هنگام ترشح بزاق، عرق بدن و ریزش اشک زیاد می گردد و این علائم با دل درد، تهوع و اسهال همراه می باشد. سپس نبض پائین آمده، مردمک چشم منقبض شده و شخص مسموم یک حالت آسم مانند بخود می گیرد. در کل حالت روحی و عضلانی مریض تغییر نخواهد کرد. مرگ در حالت های خیلی سخت بعلت از کار افتادن قلب و تنفس به سراغ شخص مسموم خواهد آمد، ولی باید توجه داشت که درجه مرگ و میر این مسمومیت کم است. برای معالجه شخص مسموم ابتدا معده را شسته ، سپس آتروپین را به عنوان پادزهر (آنتی تود) تجویز می نمایند.

ب- قارچ هائی که محتوی اسید بوتنیک و موسیمول می باشند:

خوردن بعضی از قارچ های گونه آمانیتا مثل موسکاریا و آمانیتا پانترینا سبب بروز عوارضی می شوند که شبیه به عوارض موسکارین که به مقدار کم در این قارچ ها وجود دارند نمی باشد، ولی عوارض مشابهی مانند تحریک سلسله اعصاب مرکزی (CNS) که در اثر مصرف اتروپین حاصل می شود ایجاد می نمایند. مسافرانی که در اوایل قرن 18 از نواحی سیبری دیدن نموده اند گزارش داده اند که قارچ آمانیتاموسکاریا یافلای اگاریک توسط بومیان قبیله های کامچاتکا بعنوان یک ماده خلسه - آور بکار برده می شده است. همچنین مصرف این قارچ بعنوان یک ماده مخدر و نشئه آور از قدیم الایام معمول بوده است.

قارچ آمانیتاپانترینا

قارچ آمانیتاپانتریا با داشتن کلاه گنبدی شکل که به مرور محدب و سرانجام مسطح شده و به رنگ خاکستری در می آید و دارای حاشیه مختلط و روشن بوده و در سطح مسطح آن زگیل های کوچک و سفید میباشد مشخص می گردد. پایه آن کروی شکل است که در طول پایه دو یا سه سجاف حلقه مانند دیده می شود. اسپور آن تخم مرغی شکل و سفید بوده و در مقابل ید بی اثر می باشد. گوشت کلاه این قارچ مرطوب، شکننده، سفید با مزه شیرین و بوی ملایم شبیه به بوی شلغم می باشد. این قارچ در آخر تابستان و هنگام پائیز در زمین های آهکی یا سیلیسی آهک دار، بیشه ها و زمین های پردرخت و آفتاب گیر بخصوص زیر درختان مخروطی میروید.

ماده مؤثر این قارچ مخلوطی از دو مشتق ایزوکسازول بنام اسید آی بوتنیک و موسیمول می باشد که جسم اخیر از دکربوکسیله شدن اسید آی بوتنیک بدست می آید. اثر بیولژیکی این دو ترکیب از نظر کیفی دارای اختلاف جزئی بوده ولی از نظر کمی اثر زیادتر از اسید آی بوتنیک می باشد. این دو ترکیب در بعضی از قارچهای گونه آمانیتاموسکاریا همراه با ترکیب فعال دیگری بنام موسکازون که یک مشتق اوکسازول است وجود دارد.

علائم و عوارض مسمومیت یک الی دو ساعت بعد از خوردن قارچ ظاهر می شود و معمولاً اثر آن بیشتر روی سیستم اعصاب مرکزی (CNS) ظاهر میشود. علائم آنرا شبیه به علائم مسمومیت با الکل می دانند. که عبارتست از یک حالت نئشگی، اضطراب، خلسه و در بعضی مواقع یک حالت تشنج و کوما به شخص مسموم دست می دهد. علاوه بر این در شخص مسموم خشکی دهان، باز شدن مردمک چشم و خشک شدن و قرمزی پوست نیز مشاهده گردیده است. سرانجام شخص مسموم دچار حالت بیهوشی می گردد. درجه مرگ و میر با این قارچ خیلی کم بوده و شخص مصرف کننده خیلی زود بحالت عادی بر خواهد گشت.

معالجه این مسمومیت از طریق علامتی (سمپتوماتیک) بوده بدین ترتیب که ابتدا از داروهای ملایم و سپس از داروهای محرک استفاده بعمل می آید و در بعضی مواقع فرآورده های فیزوستگمین را نیز توصیه نموده اند.

ج- قارچ هائی که محتوی پسیلوسیبین می باشند:

بیشتر این قارچها از انواع پسیلوسیب، کونوسیب (مانندپسیلوسیب کوبنسین و پسیلوسیب سیانوپوی و پسیلوسیب مکزیکانا) می باشند که بوسیله بومیان در جنوب مکزیک از قدیم الایام در مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می گرفته است.

قارچ پسیلوسیب مکزیکانا

این قارچ کوچکترین قارچ خلسه آور می باشد زیرا اندازه کلاه آن 12 تا 20 سانتی متر می باشد. کلاه این قارچ به شکل زنگوله است که به رنگ خرمائی تیره دیده می شود. پایه آن بلند و باریک بطول 8 سانتی متر و به قطر 1 تا 5/1 میلی متر است که در بالا به رنگ قرمز و در پائین به رنگ خاکستری یا حنائی درآمده و دارای اسپورهای قرمز روشن می باشند.

این قارچ در چمنزارهای مرطوب و محلهای پوشیده از علف یا خزه بطور انفرادی و کمتر بصورت مجتمع میروید. قارچهای این دسته را از نظر ظاهری نمی توان کاملاً از هم تشخیص داد ولی به آسانی بعلت تشکیل رنگ آبی که درپایه ساقه قارچ ظاهر میشود مشخص می گردند.

مطالعات شیمیائی که بر روی این قارچها انجام شده منجر به جدا کردن دو مشتق تریپتامین شده که عبارتند از: پسیلوسیبین و پسیلوسین که مواد فعال این قارچها می باشند. پسیلوسیلین امروزه مورد مطالعه دقیق کلینیکی قرار دارد تا ارزش آنرا در درمان ناراحتی های روانی معلوم نمایند. علائم مسمومیت در اثر خوردن این قارچ بعد از یک ساعت یا زودتر ظاهر گشته و چند ساعت ادامه دارد. اثر این دارو بیشتر بر روی سیستم اعصاب مرکزی(CNS) می باشد و حالات اضطراب و اشکال در تمرکز و درک امری است معمولی ممکن است باعث یک حالت هذیان گردد. علاوه بر این به شخص مصرف کننده یک حالت رویائی و خیالی و نشئه دست می دهد. معمولاً بهبودی خود بخود شروع شده و بعد از 5 تا 20 ساعت کامل خواهد شد. در مسمومیتهای سخت که منجر به تشنج می گردد مصرف دیازپام را توصیه نموده اند.

3- قارچ هائی که باعث تحریکات دستگاه گوارش می شوند

این دسته قارچ ها از نظر درجه سمیت و مرگ و میر به سه دسته زیر تقسیم می نمایند:

الف- گونه های بسیار خطرناک

این گونه قارچها موجب مسمومیتهای سخت و احتمالاً باعث مرگ مصرف کننده خواهند گردید. از این دسته می توان قارچهای زیر را نام برد.

قارچ رودوفیلوس لیویدوس(آنتولوم لیویدم)

این قارچ با داشتن کلاه گوشتی نامنظم و ضخیم که در ابتدا محدب بوده و سپس گسترده شده و به قطر 20 سانتی متر میرسد مشخص می گردد. لبه آن در ابتدا به داخل پیچیده است ولی پس از رشد کامل به طرف بالا بر می گردد. کلاه در آغاز به رنگ کرم مایل به زرد بوده و سپس خاکستری، سربی و خرمائی می شود، ولی قله آن گاهی به رنگ قهوه ای تیره در می آید.

پایه قارچ محکم، نا منظم، شکاف دار بوده و در قسمت پائین ضخیم و به ارتفاع 10 و ضخامت 3 سانتی متر می باشد. رنگش سفید ولی به مرور زرد روشن می گردد. گوشت کلاه آن ضخیم، سخت، سفید و دارای طعم آردی می باشد. اسپورها چند سطحی بوده و در حال اجتماع به رنگ قرمز مایل به قهوه ای در می آید. این قارچ در تابستان و پائیز اغلب روی خاکهای رسی جنگلهای خشک غیرانبوه و زیر درختان شاه بلوط بطور اجتماع و دایره مانند روئیده ولی هیچگاه زیر درختان تیره مخروطیان یافت نشده اند.

تریکولوماتیرینوم(تریکولوماپاردینوم)

بین تریکولوم ها این گونه تنها قارچ سمی است که در تابستان و پائیز مخصوصاً در نواحی کوهستانی زیر درختان تیره مخروطیان می روید و در دشت کمتر دیده می شود.

این قارچ دارای کلاه ضخیم، گوشتی و در وسط برجسته می باشد. ابتدا محدب و در آخر گسترده و کمی گنبدی شکل می باشد. اندازه آن به 6 تا 16 سانتی متر می رسد و حاشیه آن تا مدتی بطرف داخل پیچیده و سرانجام باز میشود. رنگ کلاه خاکستری تیره یا سیاه روشن است و روی آن دسته های فیبری متعددی بصورت حلقه های متحد المرکزی وجود دارد که در وسط متراکم شده و راه راه بنظر می رسد. پایه گرزی شکل، محکم ، توپر، ضخیم و در قاعده متورم و در بالا سفید رنگ و در برابر محلول ید بی اثر است.

پلوروتوس

مهمترین پلوروتوس های شناخته شده عبارتند از: پلوروتوس ریئوس(پلوروتوس فسفورئیوس)، پلوروتوس ایلودنس و پلوروتوس سوبیلودنس که از نظر شکل ظاهری شبیه هم بوده ولی از روی شکل اسپور از هم متمایز می گردند. پلوروتوس ریئوس دارای اسپور پهن است در صورتیکه گونه سوبیلودنس دارای اسپور کاملاً بیضی شکل می باشد. پلوروتوس ریئوس منحصراً بر روی درختان زیتون و دو گونه دیگر بر روی درختان کاج و بلوط می رویند. اغلب این قارچها خاصیت فسفر سانس داشته و این یکی از وجوه تمایزآنها از قارچهای دیگر می باشد. پلوروتوس ریئوس با داشتن کلاه با حاشیه نامنظم و موجدار که ابتدا محدب و سپس گسترده شده و سرانجام توگود و شکل بیضی بخود می گیرد، مشخص می گردد. اندازه آن در حدود 6 تا 11 سانتی متر بوده و سطح آن صاف ، بدون کرک ، براق و به رنگ نارنجی یا زرد زعفرانی میباشد، گوشت آن نسبتاً سخت بوده و در اثر از دست دادن آب تغییر رنگ نمی دهد. بوی آن تند و طعم نسبتاً مطبوع داشته و بدین وسیله مشخص می گردد. پایه آن توپر، فیبری، چرمی، برنگ نارنجی یا قهوه ای مایل به زرد بوده و در مقابل ید تغییر رنگ نمی دهد. این قارچ هنگام تابستان و اوایل زمستان روی درختان زیتون می روید.

ب- گونه هائی که مسمومیتهای نسبتاً سختی را بوجود آورده ولی فاقد مرگ و میر می باشند

قارچ انتولومارودوپلی یوم که با داشتن کلاه و حاشیه موجدار و اندازه های متغیر که اغلب بوسیله شکافهای کم و بیش عمیقی تقسیم میشود، مشخص می گردد. این قارچها زیر درختان آلش و بلوط بصورت مجتمع می رویند.

قارچ آنترلومانید روزوم که بوسیله بوی کلر متصاعد شده از آن مشخص می شود، قارچی است با کلاه کوچک (3 الی 7 سانتی متر) نازک، برنگ سفید خاکستری که در آب و هوای مرطوب به رنگ زیتونی و در آب و هوای خشک به رنگ خاکستری در می آید.

قارچ آنترلوماکلی پتیوم که پایه این قارچ نسبتاً محکم و به رنگ خاکستری روشن و تو خالی است و در قسمت بالا دارای خطوط بسیار ظریفی می باشد. گوشت قارچ شکننده، فوق العاده آبدار بوده و دارای بوی آب ژاول می باشد. این قارچ در پائیز در جنگلهای بلوط می روید.

ج- گونه ائی که اثر مسمومیت آنها ملایم و موجب هیچ ضرری نمی شوند:

روسولا و لاکترها

این قارچها موجب بروز مسمومیتهای رزینوئیدی می شوند که مسمومیتهای بی ضرری می باشند.

اصولاًاین دسته قارچها دیر هضم بوده و گاهی در معده و روده موجب بروز اختلالاتی می گردند. که هیچگاه سخت و خطرناک نیستند.

بروز علائم مسمومیت بوسیله این قارچها ابتدا خیلی سریع می باشد و با تهوع، استفداغ و اسهال شروع می شود. از طرف دیگر ممکنست این علائم مسمومیت خفیف یا شدید باشند.

مرگ و میر در اثر مصرف این قارچها بیشتر بین بچه ها دیده شده است. بسیاری از موارد شخص مسموم خودبخود بهبودی حاصل می نماید. رژیم غذائی سبک و استفاده از داروهای کمکی توصیه گردیده است.

قارچ لاکتارینئس تورمینوزوس

قارچ لاکتارینوس تورمینوزوس دارای کلاهی به قطر 5 تا 12 سانتی متر میباشد که دارای رنگ قرمز گوشتی پریده تا قرمز هویجی بوده و دارای چندین حلقه های تیره رنگ می باشد و بصورت قیف فرو رفته دیده می شود. این قارچ در ابتدای رشد دارای تارهای خوابیده می باشد. بعداٌ تارها را از دست داده ولی تا اواخر دوران رشد بعضی خالهای تیره رنگ را حفظ می نماید. پایه قارچ که دارای طول 6-3 سانتی متر قطر 2-1 سانتی متر میباشد بدون تار بوده و به رنگ قرمز گوشتی دیده می شود. از قسمت گوشتی یک شیرابه سفیدرنگ با مزه تند به خارج تراوش می نماید. اسپورها بصورت خارهای شانه ای بوده و به اندازه 7-6 الی 19-8 میکرون دیده می شود. این قارچ بیشتر در جنگلهای درختان پهن برگ بخصوص در زیر درخت غان در نواحی شمالی یافت می شود. این قارچ تند مزه و سمی بوده و در افراد حساس ایجاد استفراغ می نماید و مصرف مقدار زیاد آن ایجاد مسمومیتهای خطرناک می نماید.

قارچ لاکتاریاروفوس

قارچ لاکتاریاروفوس دارای کلاهی به قطر 3 تا 8 سانتی متر می باشد که به مقدار خیلی کم محدب گشته است و از مشخصات آن وجود برجستگی های نوک تیز به رنگ قهوه ای مایل به قرمز می باشد که در اطراف کمی روشنتر می باشد. این قارچ در ابتدای رشد دارای رنگ پریده بوده ولی بعداً قهوه ای تا قرمز تیره می باشد که لکه های تیره یا قرمز رنگ روی آن دیده می شود. رنگ قسمت گوشتی آن سفید یا زمینه ای شبیه به رنگ گوشت بوده و مرتب از آن شیرابه ای با مزه بسیار تند به خارج تراوش می نماید. اسپورها گرد به اندازه 9-7 و 8/6 الی 15 میکرون می باشد. این قارچ در اکثر جنگلهای کاجهای سوزنی شکل یافت شده و بخصوص در اوایل تابستان ایجاد مسمومیت های ناگوار می نماید.

4- قارچ هائی که محتوی ترکیبات مشابه دی سولفیرام می باشند

دی سولفیرام داروهائی هستند که متابولیسم الکل را وقفه داده و در انجام تبدیل الکل به الدهید و سپس به اسید استیک و غیره وقفه حاصل می نماید.

در نتیجه مقداری الدهید در خون تجمع حاصل کرده و باعث بروز علائم تهوع و استفراغ می شود. بنابر این خوردن قارچهائی که محتوی این نوع ترکیبات باشند مثل قارچ کوپرینوس اترامنتاریئوس همراه با الکل، سبب خارج شدن این ترکیب میگردد، چون این ماده در الکل محلول بوده و در نتیجه اثرات سمی خود را که شبیه به سندروم دی سولفیرام میباشد ظاهر می سازد.

قارچ کوپرینوس اترامانتاریوس

این قارچ با داشتن کلاهی که ابتدا تخم مرغی شکل بوده ولی به مرور گسترده شده و یک برجستگی نوک تیزی در وسط باقی می گذارد مشخص می گردد. رنگ کلاه خاکستری یا سفید یا خاکستری قهوه ای است و پایه آن سفیدرنگ، استوانه ای شکل و در بالا کمی باریک و در قاعده حاوی چند ردیف خطوط حلقه مانند خرمائی  می باشد. اسپور آن بیضی شکل، صاف و به رنگ قهوه ای مایل به سیاه است. این قارچ بصورت دسته های انبوه در اوایل تابستان تا اواخر پائیز در باغات ، کنار جاده ها، اماکن علف خیز و در زیر سایه و شاخ و برگ درختان می روید.

بطور کلی بعلت تشابه اثر فیزیولژیکی این قارچ با دی سولفیرام یا سیا نامید، اثر مسمومیت قارچ را بعلت وجود یکی از این دو ترکیب می دانند.

در سال 1975 دو تیم تحقیقاتی از دانشمندان بطور جداگانه موفق به جدا کردن یک عامل سمی به نام کوپرین از این قارچ گردیدند. این ترکیب به تنهائی فاقد اثر می باشد. ولی در اثر تجزیه شدن در بدن تبدیل به سیکلوپروپان هیدرات گشته و باعث توقف اثر استالدهیدروژناز در کبد می شود. در نتیجه دوز طبیعی متابولیسم الکل کند شده و یا دچار وقفه می گردد و بالاخره بعلت تجمع استالدهید در خون عوارض آن ظاهر می شود.

علائمی که سی دقیقه تا دو ساعت بعد از خوردن قارچ توام با مصرف الکل ظاهر می شود عبارتند از: تجمع خون در چهره، افزایش ضربان قلب ، تعرق شدید، طنین صدا درگوش، اسهال و استفراغ.

بازگشت شخص مسموم به حالت اولیه خود بخود انجام میگیرد ولی در موارد مسمومیتهای شدید شست و شوی دستگاه گوارش ضروری بوده و سپس مراقبت های لازم از بیمار بوسیلۀ داروها و درمان های کمکی (سمپتوماتیک) نیز توصیه شده است.